[Thơ] Cổ Thi: Bản Sắc Thi Ca - Lạc Mỹ Xuyên Thu

[落媺穿秋]

Tử Dạ Hạ Ca
Tác giả: Lý Bạch
***
子夜夏歌
鏡湖三百里，
菡萏發荷花。
五月西施采，
人看隘若耶。
回舟不待月，
歸去越王家。

Tử Dạ hạ ca
Kính hồ tam bách lý,
Hạm đạm phát hà hoa.
Ngũ nguyệt Tây Thi thái,
Nhân khán ải Nhược Da.
Hồi chu bất đãi nguyệt,
Quy khứ Việt vương gia.

Dịch nghĩa
Kính Hồ trải dài ba trăm dặm
Những cây sen nở hoa đầy
Tháng năm Tây Thi hái hoa
Người xem thấy ở trên con lạch hẹp Nhược Da
Chẳng buồn chờ trăng nữa, quay thuyền về
Trở lại cung điện của vua Việt.

Bản dịch: Bài Ca Mùa Hạ Của Nàng Tử Dạ

Trải dài trăm dặm Kính Hồ
Hoa sen rộ nở diễn phô khắp đầm
Tây Thi hái dịp tháng năm
Nhược Da như thoáng giai nhân ải kì
Quay thuyền bỏ nguyệt người đi
Về nơi cung cấm Việt trì quân vương.

Lạc Mỹ Xuyên Thu

Đôi nét:
Bài thơ nói đến thời thịnh trị của triều đại nhà Ðường và mượn Tây Thi để nói lên sắc đẹp diễm lệ khuynh quốc khuynh thành của Dương Quý Phi. Tác giả cảm thương cho những kiếp hồng nhan bạc phận cũng như cảm khái trước những giông tố sắp nổi lên.

Cuộc sống còn hồn nhiên của Tây Thi trước khi bị tuyển lựa để đem cống cho Ngô Phù sai, dùng nàng làm mỹ nhân kế để thực hiện giấc mông tranh bá đồ vương của Câu Tiễn. Chúng ta có thể hiểu vẻ đẹp của Tây Thi làm người người cảm thương. Nhưng người đẹp vẫn vô tình quay thuyền trở về nhà đâu biết được số kiếp hồng nhan ba chìm bảy nổi sắp sửa xảy tới cho mình.

Với chế độ phong kiến, đất đai nào mà chẳng phải của vua (mạc phi vương thổ). Việt vương gia quay trở về nhà mình (ở đất Việt). Nếu đã bị tuyển vào cung cấm rồi thì đi đâu xe ngựa rộn ràng làm sao mà có chuyện hái hoa sen, làm sao mà về sớm được, còn phải ở cạnh quân vương để mà xem hoa ngắm nguyệt.​

 

[落媺穿秋]

Tử Dạ Thu Ca
Tác Giả: Lý Bạch
***
子夜秋歌
長安一片月，
萬戶擣衣聲。
秋風吹不盡，
總是玉關情。
何日平胡虜，
良人罷遠征？

Tử Dạ thu ca
Trường An nhất phiến nguyệt,
Vạn hộ đảo y thanh.
Thu phong xuy bất tận,
Tổng thị Ngọc quan tình.
Hà nhật bình Hồ lỗ,
Lương nhân bãi viễn chinh?

Dịch nghĩa
Mảnh trăng mọc trên đầu Trường An
Nơi nơi nghe tiếng đập áo
Gió mùa thu thổi không hết
Rốt cuộc cũng còn đâu đó cái nhớ nhung về người miền Ngọc Môn quan
Trời hỡi ngày nào dẹp xong rợ Hồ
Cho chồng tôi hết phải sống cuộc đời lính thú xa xôi.

Bản dịch: Bài Ca Mùa Thu Của Nàng Tử Dạ

Trường An trăng mọc trên đầu
Chày đêm đập áo vang đâu khắp trời
Gió thu nào thổi cho vơi
Đâu đây nỗi nhớ mong người Ngọc Môn*
Rợ Hồ dẹp loạn cho xong
Chàng thôi đời lính, em không đợi chồng.

Lạc Mỹ Xuyên Thu

Chú thích:

*Ngọc Môn: Là Ngọc Môn quan, giờ là Sa Châu, cách Trường An 3600 dặm.

Đôi nét:
Ðây là bài nổi tiếng nhất trong bốn bài Tử Dạ tứ thời ca, nói lên cảnh từ thanh bình thịnh trị (2 câu đầu) chuyển sang cảnh chiến tranh (2 câu kế). Hai câu chót nói lên tình cảm của người đương thời, còn tràn đầy hy vọng chiến tranh sẽ sớm chấm dứt. Bút pháp đơn giản nhưng khéo diễn đạt tâm tình cũng như nếp sống của thời đó.

Tử Dạ là tên một người con gái đời Tấn, làm những bài ca rất bi ai.

​

 

[落媺穿秋]

Tử Dạ Xuân Ca
Tác giả: Lý Bạch
***
子夜春歌
秦地羅敷女，
採桑綠水邊。
素手青條上，
紅妝白日鮮。
蠶饑妾欲去，
五馬莫留連。

Tử Dạ xuân ca
Tần địa La Phu* nữ,
Thái tang lục thuỷ biên.
Tố thủ thanh điều thượng,
Hồng trang bạch nhật tiên.
Tàm cơ thiếp dục khứ,
Ngũ mã** mạc lưu liên.

Dịch nghĩa
Người con gái La Phu đất Tần
Hái dâu bên dòng nước xanh
Bàn tay trắng ngần vịn vào nhành cây xanh
Ánh nắng mặt trời chiếu trên bộ đồ đỏ mới tinh
Tằm đói rồi thiếp phải chạy về nhà
Xin ngài (người đi xe năm ngựa kéo) đừng ở lại lâu.

Bản dịch: Bài Ca Mùa Xuân Của Nàng Tử Dạ

Đất Tần con gái La Phu
Dòng xanh nước thẳm hái dâu bên đàn
Tay ngà vin nhánh cây nang
Hồng y má thắm chói chang ánh trời
Chăm tằm thiếp phải về thôi
Chàng trên xe ngựa đừng ngồi lại lâu.

Lạc Mỹ Xuyên Thu

Chú thích:
*Tên người con gái hái dâu trong khúc nhạc phủ "Mạch thượng tang".

**Quan thái thú đời Hán khi đi tuần dùng xe năm ngựa kéo. Ngũ mã cũng là tiếng mỹ xưng đối với quan thái thú.

Đôi nét:
Bài thơ nói lên đời thái bình thịnh trị khi mà người dân quê được sống đời hái dâu nuôi tằm. Hai câu kết ý nhị nhẹ nhàng. Khách đa tình thấy ngất ngây trước vẻ đẹp chất phác, mơn mởn (khoẻ mạnh), tự nhiên. Thiếu nữ nửa mời mọc, nửa chối từ một cách khéo léo. Thôi thiếp phải về nhà nuôi tằm kẻo chúng đói (ngài có muốn theo không?). Mà thôi ngài là khách hào hoa, phú quí chẳng nên dây dưa ở đây mà làm gì. Thiếp thân phận thấp hèn chẳng qua chỉ là bông hoa bên đường. Nếu ngài không thật tình thì chỉ làm thiếp khổ vì vấn vương mà thôi.​

 

[落媺穿秋]

Thu phố Ca Kỳ 1
Tác giả: Lý bạch
***

秋浦歌其一

秋浦長似秋，
蕭條使人愁。
客愁不可度，
行上東大樓。
正西望長安，
下見江水流。
寄言向江水，
汝意憶儂不。
遙傳一掬淚，
為我達揚州。

Thu phố ca kỳ 01

Thu Phố trường tự thu
Tiêu điều sử nhân sầu
Khách sầu bất khả độ
Hành thượng Đông Thiên lâu
Chính tây vọng Trường An
Hạ kiến giang thuỷ lưu
Ký ngôn hướng giang thuỷ
Nhữ ức hoài nùng bất
Dao phụ nhất cúc lệ
Vị ngã đạt Dương Châu.

Bản dịch: Bài ca Thu Phố kỳ 01

Phố Thu dài tựa mùa thu
Hoang sơ tĩnh lặng âu sầu cố nhân
Khách buồn chẳng đếm phân vân
Đông Thiên lầu các bao lần ngóng sang
Phương tây vọng hướng Trường An
Trông theo dòng nước tràn lan nỗi lòng
Gửi lời theo nước trôi sông
Chảy xuôi chân ý đưa dòng phương đông
Lệ đào thấm giọt sương trong
Dương Châu ngàn dặm ngóng trông đợi chờ.

Lạc Mỹ Xuyên Thu

Thu Phố: ở huyện Thanh Dương, tỉnh An Huy.

(Năm 754)

​

 

[落媺穿秋]

Thu Phố Ca Kỳ 02
Tác giả: Lý Bạch
***

秋浦歌其二
秋浦猿夜愁，
黃山堪白頭。
青溪飛隴水，
翻作斷腸流。
欲去不得去，
薄遊成久遊。
何年是歸日？
雨淚下孤舟。

Thu phố ca kỳ 02

Thu Phố độc dạ sầu
Hoàng Sơn kham bạch đầu
Thanh khê phi Lũng thủy
Phiên tác đoạn trường lưu
Dục khứ bất đắc khứ
Bạc du thành cửu du
Hà niên thị quy nhật
Vũ lệ hạ cô chu.

(Năm 754)

Bản dịch: Bài ca Thu Phố kỳ 02

Phố Thu đêm xuống dạ âu sầu
Hoàng Sơn cam chịu bạc đầu mau
Thanh Khê - Lũng thủy chia hai cõi
Khắc ghi dòng chảy đoạn trường lưu
Dạ muốn dời đi chân khôn bước
Tại chốn môn thành ở ít lâu
Bao năm mới được về quê cũ
Thuyền trôi một cõi lệ tuôn trào.

Lạc Mỹ Xuyên Thu
​

 

[落媺穿秋]

Thu Phố Ca kỳ 03
Tác giả: Lý Bạch
***

秋浦歌其三
秋浦錦駝鳥，
人間天上稀。
山雞羞淥水，
不敢照毛衣。

Thu phố ca kỳ 03

Thu Phố cẩm đà điểu
Nhân gian thiên hạ hi
Sơn kê sai lục thủy
Bất cảm chiếu mao y.

(Năm 754)

Bản dịch: Bài Ca Thu Phố kỳ 03

Phố Thu đà điểu xinh như mộng
Nhân gian trần thế mấy khi trông
Gà núi nương bên dòng nước biếc
Đem so lông điểu chẳng tương đồng.

Lạc Mỹ Xuyên Thu
​

 

[落媺穿秋]

秋浦歌其四

兩鬢入秋浦，
一朝颯已衰。
猿聲催白髮，
長短盡成絲。

Thu phố ca kỳ 04

Lưỡng mấn nhập Thu Phố
Nhất triêu táp kỷ suy
Viên thanh thôi bạch phát
Trường đoản tận thành ti.

(Năm 754)

Bản dịch

Hai mái tóc mai từ Thu Phố
Một dạo suy tàn sớm tinh mơ
Vượn kêu thêm trắng đôi đầu ấy
Mấy sợi ngắn dài hóa thành tơ...

Lạc Mỹ Xuyên Thu​

 

[落媺穿秋]

Thu phố ca kỳ 5
Tác giả: Lý Bạch

秋浦歌其五
秋浦多白猿，
超騰若飛雪。
牽引條上兒，
飲弄水中月。

Thu phố ca kỳ 05
Thu Phố đa bạch viên
Siêu đằng nhược phi tuyết
Suất dẫn điều thượng nhi
Ẩm lộng thủy trung nguyệt.

(Năm 754)

Bản dịch

Phố Thu nhiều vượn trắng
Nhảy nhào tựa tuyết giăng
Dẫn con đi cành ngọn
Uống nước đùa với trăng.

Lạc Mỹ Xuyên Thu



​

 

[落媺穿秋]

Thu Phố Ca kỳ 6
Tác giả: Lý Bạch
***

秋浦歌其六

愁作秋浦客，
強看秋浦花。
山川如剡縣，
風日似長沙。

Thu phố ca kỳ 06
Sầu tác Thu Phố khách
Cưỡng khán Thu Phố hoa
Sơn xuyên như Diễm Huyện
Phong nhật tự Trường Sa.

(Năm 754)

Bản dịch: Bài ca Thu phố kỳ 6

Khách sầu ngang Thu Phố
Gượng nhìn Thu Phố hoa
Núi sông như huyện Diễm
Gió ngày tựa Trường Sa...

Lạc Mỹ Xuyên Thu​

 

[落媺穿秋]

Thu Phố Ca kỳ 7
Tác giả: Lý Bạch
***

秋浦歌其七

醉上山公馬，
寒歌甯戚牛。
空吟白石爛，
淚滿黑貂裘。

Thu phố ca kỳ 07

Túy thượng Sơn Công mã
Hàn ca Ninh Thích ngưu
Không ngâm Bạch Thạch Lạn
Lệ mãn hắc điêu cừu.

(Năm 754)

(Nguồn: thivien.net)

Bản dịch: Bài Ca Thu phố kỳ 7

Rượu say cưỡi ngựa Sơn Công
Hát ngưu Ninh Thích* ngày đông giá hàn
Ngâm câu "Bạch Thạch Lạn" vang
Áo cừu ướt đẫm lệ chan mấy dòng...

Lạc Mỹ Xuyên Thu

Chú thích:
*Ngưu Ninh Thích: đây nói đến một người chăn trâu ở Dao Sơn, tên là Ninh Thích
​