[Thơ] Cổ Thi: Bản Sắc Thi Ca - Lạc Mỹ Xuyên Thu

[落媺穿秋]

Bạch Lộ t.ư
Tác giả: Lý Bạch

白鷺鷥

白鷺下秋水，
孤飛如墜霜。
心閑且未去，
獨立沙洲旁。

Bạch Lộ t.ư

Bạch lộ há thu thuỷ,
Cô phi như truỵ sương.
Tâm nhàn thả vị khứ,
Độc lập sa châu bàng.

Dịch nghĩa

Con cò trắng đáp xuống làn nước mùa thu,
Bay một mình như cụm sương rơi.
Với dáng điệu an nhàn nó chưa đi đâu cả,
Nó đứng một mình trên bãi cát bìa cù lao.

Dịch thơ: Cò Trắng

Nước thu cò trắng sa người
Đơn côi như cảnh sương rơi trĩu sầu
Lòng nhàn chẳng vội đi đâu
Riêng mình đậu chốn cù lao bãi bồi.

Lạc Mỹ Xuyên Thu

***

Trước nay tôi dịch thơ đều có một nguyên tắc, đó chính là chỉ dịch những bài tôi thật sự hiểu và thấu cảm được bài thơ ấy. Đáng ra định giấu bài này, vì đơn giản là chưa thấu được hết cốt thơ và ý vị của tác giả, cho dù đã dịch qua nhưng chưa thật sự thấu cảm. Dường như mỗi bài thơ của Lý Bạch đều như thế, luôn có một thứ gì đó khó mà lý giải được. Hôm nay có người gửi cho nghe một bài nhạc, thế nào nhỉ, dường như lại cảm thấy yêu Lý Bạch và thơ Đường thêm một chút nữa rồi.

​

 

[落媺穿秋]

Cáo Tật Thị Chúng - 吿疾示眾
Tác giả: Mãn Giác Thiền Sư
***

吿疾示眾

春去百花落
春到百花開
事遂眼前過
老從頭上來
莫謂春殘花落盡
庭前昨夜一枝梅

Cáo tật thị chúng - Mãn Giác Thiền sư

Xuân khứ bách hoa lạc,
Xuân đáo bách hoa khai.
Sự trục nhãn tiền quá,
Lão tùng đầu thượng lai.
Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận,
Đình tiền tạc dạ nhất chi mai.


Dịch thơ: Cáo bệnh bảo mọi người

Xuân đi trăm hoa rộ
Xuân về muôn hoa bày.
Việc còn lo trước mắt,
Tuổi già tóc bạc phai.
Chớ nghĩ xuân qua hoa tàn hết,
Đêm qua sân trước một cành mai.

Lạc Mỹ Xuyên Thu​

 

[落媺穿秋]

Dư Can Lữ Xá​

Tác giả: Lưu Trường Thanh

​

余干旅舍​

搖落暮天迥，
青楓霜葉稀。
孤城向水閉，
獨鳥背人飛。
渡口月初上，
鄰家漁未歸。
鄉心正欲絕，
何處搗寒衣？

​

Dư Can lữ xá​

Dao lạc mộ thiên quýnh,
Thanh phong sương diệp hy.
Cô thành hướng thuỷ bế,
Độc điểu bối nhân phi.
Độ khẩu nguyệt sơ thướng,
Lân gia ngư vị quy.
Hương tâm chính dục tuyệt,
Hà xứ đảo hàn y?
​

Dịch nghĩa​

Cỏ cây thê lương, trời chiều bao la,
Sương phủ cây phong xanh còn chút ít lá.
Cửa thành lẻ loi quay ra sông đã đóng,
Con chim cô đơn bay sau lưng người.
Mặt trăng vừa ló dạng nơi bến sông,
Thuyền của bác chài hàng xóm chưa về.
Đúng vào lúc nỗi nhớ nhà muốn hết,
Thì có tiếng chày đập áo lạnh lẽo từ đâu vẳng tới?

(Dư Can nay là huyện cùng tên, thuộc tỉnh Giang Tây.)


Dịch thơ:
Quán Trọ bờ Dư Can

Mênh mông trời thoáng bóng chiều rơi
Sương giăng phủ kín lá phong rời
Bờ sông trước thành, trông cửa đóng
Chim sầu lặng lẽ theo lưng người.
Trăng đà ẩn hiện bến sông rồi
Bác chài cạnh nẻo vẫn xa khơi
Nỗi lòng đương lúc còn chưa khép
Tiếng chày giã áo kịp thay lời.


Lạc Mỹ Xuyên Thu

​

 

[nhaque]

Dư Can Lữ Xá​

Tác giả: Lưu Trường Thanh

​

余干旅舍​

搖落暮天迥，
青楓霜葉稀。
孤城向水閉，
獨鳥背人飛。
渡口月初上，
鄰家漁未歸。
鄉心正欲絕，
何處搗寒衣？

​

Dư Can lữ xá​

Dao lạc mộ thiên quýnh,
Thanh phong sương diệp hy.
Cô thành hướng thuỷ bế,
Độc điểu bối nhân phi.
Độ khẩu nguyệt sơ thướng,
Lân gia ngư vị quy.
Hương tâm chính dục tuyệt,
Hà xứ đảo hàn y?
​

Dịch nghĩa​

Cỏ cây thê lương, trời chiều bao la,
Sương phủ cây phong xanh còn chút ít lá.
Cửa thành lẻ loi quay ra sông đã đóng,
Con chim cô đơn bay sau lưng người.
Mặt trăng vừa ló dạng nơi bến sông,
Thuyền của bác chài hàng xóm chưa về.
Đúng vào lúc nỗi nhớ nhà muốn hết,
Thì có tiếng chày đập áo lạnh lẽo từ đâu vẳng tới?

(Dư Can nay là huyện cùng tên, thuộc tỉnh Giang Tây.)


Dịch thơ:
Quán Trọ bờ Dư Can

Mênh mông trời thoáng bóng chiều rơi
Sương giăng phủ kín lá phong rời
Bờ sông trước thành, trông cửa đóng
Chim sầu lặng lẽ theo lưng người.
Trăng đà ẩn hiện bến sông rồi
Bác chài cạnh nẻo vẫn xa khơi
Nỗi lòng đương lúc còn chưa khép
Tiếng chày giã áo kịp thay lời.


Lạc Mỹ Xuyên Thu

​

Quán trọ Dư Can​

Cỏ tiều tụy dưới trời chiều
Cây phong sương nhuốm tiêu điều lá xanh
Trước sông đóng mất cửa thành
Chim loi chao cánh sau mình khách đi
Trăng lên nơi bến rì rì
Ghe chài nhà cạnh cớ gì chưa sum
Nhớ nhà ngay lúc tột cùng
Tiếng chày rã lạnh áo quần đâu ra?
(20230701, nhaque)

 

[nhaque]

Bồ Tát Man 菩薩蠻
Tác giả: Thẩm Đoan Tiết

​

Sơ lược tác giả:

Thẩm Đoan Tiết 沈端節 người Ngô Hưng, sống tại Đàm Dương, năm sinh và mất không rõ, sống khoảng trước sau niên hiện Càn Đạo đời Tống Hiếu Tông, làm các chức quan Vu Hồ lệnh (Huyện lệnh Vu Hồ), Tri Hành châu (Tri Phủ Hành Châu).
​

菩薩蠻

千里供行色，
客愁濃似春山碧。
幸自不思歸，
子規心上啼。

芳意隨人老，
綠盡江南草。
窈窕可人花，
路長何處家。

Bồ Tát Man

Xuân sơn thiên lý cung hành sắc,
Khách sầu nùng tự xuân sơn bích.
Hạnh tự bất t.ư quy,
Tử quy tâm thượng đề.

Phương ý tuỳ nhân lão,
Lục tận Giang Nam thảo.
Yểu điệu khả nhân hoa,
Lộ trường hà xứ gia.

(t.ư liệu: Thivien.net)


Bản dịch:

Núi xuân nghìn dặm một vẻ tròn
Khách buồn khắc khoải trước núi non
Hạnh phúc khi không về chốn cũ
Con về than khóc lòng sắc son.

Cảnh sắc theo người qua bao tuổi
Xanh tận Giang Nam cỏ vẫn còn
Dáng hoa như ngỡ người trong mộng
Đường xa chẳng thấy bóng nhà con.

-Lạc Mỹ Xuyên Thu-


​

Bồ Tát Man

Màu xuân ngàn dặm đường non thắm
Nỗi rầu đầm tợ non xuân biếc
Hên sao chẳng mong về
Tiếng cu gây xốn tê

Cảnh xinh già theo tuổi
Cỏ khắp Giang Nam tươi
Yếu ớt vẻ hoa người
Lối dài nhà đâu rồi?
(20230701, nhaque)

 

[nhaque]

Lục Hồn sơn trang 陸渾山莊
Tác giả: Tống Chi Vấn

Sơ lược tác giả:
Tống Chi Vấn 宋之問 (khoảng 656-710), còn có tên là Thiếu Liên 少連, tự Diên Thanh 延清, quê quán ở Hà Nam. Tuy không có tài liệu nào cho biết rõ năm sinh nhưng ông mất năm 710, và do đó được xếp vào những nhà thơ của Sơ Ðường. Không rõ cuộc đời sĩ tử của ông ra sao nhưng hoạn lộ của ông bắt đầu rất sớm. Mới hai mươi tuổi đã được Võ Tắc Thiên vời ra làm quan tại Tập hiền quán, sau đó không lâu lại được thăng làm Khảo công viên ngoại lang, rồi Thượng phương giám thừa.

[Tìm hiểu thêm về tác giả]

陸渾山莊

歸來物外情，
負杖閱岩耕。
源水看花入，
幽林採藥行。
野人相問姓，
山鳥自呼名。
去去獨吾樂，
無然愧此生。

Lục Hồn sơn trang

Quy lai vật ngoại tình,
Phụ trượng duyệt nham canh.
Nguyên thuỷ khán hoa nhập,
U lâm thái dược hành.
Dã nhân tương vấn tính,
Sơn điểu tự hô danh.
Khứ khứ độc ngô lạc,
Vô nhiên quý thử sinh.


Bản Dịch: Lạc Mỹ Xuyên Thu

Về nơi chốn cũ lòng bỏ lại
Chống gậy bên non ngóng ruộng cày
Nơi đầu nguồn thẳm thơm hoa mới
Chốn cuối rừng sâu thuốc sẵn bày
Người lạ hỏi tên tường danh tính
Chim rừng cất tiếng tự cho hay
Đi lại mình ta cùng khoái lạc
Không tài tự thấy thẹn lòng thay.

Bản Dịch: Trần Trọng Kim

Nghỉ về gác bỏ chuyện đời,
Thung dung chống gậy coi chơi ruộng cồn.
Xem hoa vào tận trong nguồn,
Có khi hái thuốc đi luôn vào rừng.
Người quê hỏi họ lăng nhăng,
Chim kêu trên núi tự xưng tên mình.
Đi đi cho thỏa tâm tình,
Vụng về ngẫm lại sinh bình tủi thay.

(Sưu tầm: thivien.net)


​

Lục Hồn sơn trang 陸渾山莊
Tác giả: Tống Chi Vấn 宋之問

陸渾山莊

歸來物外情，
負杖閱岩耕。
源水看花入，
幽林採藥行。
野人相問姓，
山鳥自呼名。
去去獨吾樂，
無然愧此生。

---
Lục Hồn sơn trang

Quy lai vật ngoại tình,
Phụ trượng duyệt nham canh.
Nguyên thuỷ khán hoa nhập,
U lâm thải dược hành.
Dã nhân tương vấn tính,
Sơn điểu tự hô danh.
Khứ khứ độc ngô lạc,
Vô nhiên quý thử sinh.

---

Khóm nhà trên núi Lục Hồn

Trở lui lòng không việc,
Chỏi gậy liếc nương cày.
Nước nguồn xem bông rụng,
Thẳm rừng hái thuốc hay.
Kẻ quê vây hỏi họ,
Chim núi gọi tên ngay.
Rảo rảo vui ta trọi,
Rỗi đời sống hổ thay!

(20230705, nhaque)

 

[nhaque]

Bạch Lộ t.ư
Tác giả: Lý Bạch

白鷺鷥

白鷺下秋水，
孤飛如墜霜。
心閑且未去，
獨立沙洲旁。

Bạch Lộ t.ư

Bạch lộ há thu thuỷ,
Cô phi như truỵ sương.
Tâm nhàn thả vị khứ,
Độc lập sa châu bàng.

Dịch nghĩa

Con cò trắng đáp xuống làn nước mùa thu,
Bay một mình như cụm sương rơi.
Với dáng điệu an nhàn nó chưa đi đâu cả,
Nó đứng một mình trên bãi cát bìa cù lao.

Dịch thơ: Cò Trắng

Nước thu cò trắng sa người
Đơn côi như cảnh sương rơi trĩu sầu
Lòng nhàn chẳng vội đi đâu
Riêng mình đậu chốn cù lao bãi bồi.

Lạc Mỹ Xuyên Thu

***

Trước nay tôi dịch thơ đều có một nguyên tắc, đó chính là chỉ dịch những bài tôi thật sự hiểu và thấu cảm được bài thơ ấy. Đáng ra định giấu bài này, vì đơn giản là chưa thấu được hết cốt thơ và ý vị của tác giả, cho dù đã dịch qua nhưng chưa thật sự thấu cảm. Dường như mỗi bài thơ của Lý Bạch đều như thế, luôn có một thứ gì đó khó mà lý giải được. Hôm nay có người gửi cho nghe một bài nhạc, thế nào nhỉ, dường như lại cảm thấy yêu Lý Bạch và thơ Đường thêm một chút nữa rồi.

​

Bạch Lộ t.ư
Tác giả: Lý Bạch

白鷺鷥

白鷺下秋水，
孤飛如墜霜。
心閑且未去，
獨立沙洲旁。

Bạch Lộ t.ư

Bạch lộ hạ thu thuỷ,
Cô phi như truỵ sương.
Tâm nhàn thả vị khứ,
Độc lập sa châu bàng.


Cò trắng
Nước thu cò trắng đáp
Bóng lẻ tợ sương rơi
Rỗi lòng chưa đi vội
Đứng trọi bên bãi bồi
(20230708, nhaque)

 

[落媺穿秋]

VIỆT NAM BÁCH GIA THI​

(Việt Nam bách gia thi là tập thơ gồm 100 bài thơ chữ Hán của 100 tác giả Việt Nam tương đối tiêu biểu từ thế kỷ X đến thế kỷ XX do nhà nghiên cứu Cao Tự Thanh tuyển chọn, dịch thơ. Các bài thơ được sắp xếp theo thứ tự năm sinh của tác giả. Sách in 1000 cuốn, do NXB Văn hoá Sài Gòn xuất bản, 5-2005.)
​

Bài thơ nhất: Trả lời câu hỏi của vua về việc nước​

答國王國祚之問 ​

國祚如藤絡，
南天裏太平。
無為居殿閣，
處處息刀兵。
​

Đáp quốc vương quốc tộ chi vấn​

Quốc tộ như đằng lạc,
Nam thiên lý thái bình.
Vô vi cư điện các,
Xứ xứ tức đao binh.
​

Dịch nghĩa​

Vận nước như dây leo quấn quít,
Trời Nam mở nền thái bình.
Hãy dùng phép Vô vi ở nơi cung đình,
Thì mọi chốn đều dứt hết đao binh.

Dịch Thơ: Trả lời câu hỏi của vua về việc nước

Nước nhà đương cảnh quấn quanh
Trời Nam mở cõi thái bình an yên
Điện vàng thuận ý tùy duyên
Đời đời dứt bỏ ưu phiền đao binh.

Lạc Mỹ Xuyên Thu


Chú thích:

Bài này được chép trong Thiền uyển tập anh.

Bài thơ này được sử dụng làm bài đọc thêm trong chương trình SGK Ngữ văn 10 giai đoạn từ 2007.

Nguồn:
1. Thơ văn Lý Trần (tập I), NXB Khoa học Xã hội, 1977
2. Giáo trình Hán văn Lý Trần, Phạm Văn Khoái, NXB Đại học Quốc gia, 2001

(nguồn. thivien.net)​