Dịch hay là edit truyện, hay là sửa bản convert ?

[Số]

Một vài suy ngẫm về việc dịch truyện từ trước tới nay ở các diễn đàn​

Tại hạ lúc dạo chơi trên diễn đàn chợt nghĩ tới việc dịch truyện từ trước tới nay mà tất cả chúng ta vẫn làm. Ngẫm đi ngẫm lại thì cũng có vài điều suy nghĩ muốn viết ra đây. Mời các đồng đạo và bạn hữu không chê thì cùng bàn luận và đưa ra ý kiến.
Trong khuôn khổ bài viết này, tác giả chỉ đề cập tới các truyện tiên hiệp/ huyền huyễn/ ngôn tình/ vv... tiếng Trung mà những diễn đàn như Bạch Ngọc Sách của chúng ta vẫn đang convert và dịch.

Spoiler: Dịch? Đôi dòng suy ngẫm

I. Dịch là gì ? việc "dịch" truyện Trung Quốc từ trước tới nay trên các diễn đàn là làm gì ?
a. Dịch là gì ?
Theo các nguồn từ điển tiếng việt thì việc dịch (động từ) là "diễn đạt nội dung một bản từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác" *
Nếu chiếu theo định nghĩa này thì việc "dịch" truyện từ trước tới nay ở trên mạng hầu hết là gây nhầm lẫn cho nhiều bạn đọc mà ở phần II. sẽ nói rõ hơn. Bởi vậy, người viết xin để từ dịch trong ngoặc kép hoặc thay từ dịch bằng cụm từ "sửa lại bản convert".

b. Việc "dịch" truyện Trung Quốc từ trước tới nay trên các diễn đàn thực chất là làm gì ?
Trong khuôn khổ hiểu biết của người viết, việc "dịch truyện" từ trước tới nay ở các diễn đàn truyện dịch có thể chia ra làm 2 cách:
Cách 1: người "dịch" sẽ sửa lại theo bản word 4 hoặc 5 cột (thường bao gồm cột Trung - Hán - VietPhrase1 /2 - Dịch). Cột VietPhrase 1 (VP) là cột quan trọng nhất vì người "dịch" sẽ chiếu theo cột này để "viết lại" theo ý hiểu của mình sang cột "dịch". Nếu là người có khả năng ngôn ngữ tốt thì có thể dùng cả cột Hán Việt, VP 2 hoặc đối chiếu với cột tiếng trung để hiểu được nghĩa của một vài câu khó trong cột VP1. Từ đó viết lại thành những câu văn tiếng Việt dễ hiểu hơn. Cách làm này đã cũ.

Cách 2: người "dịch" dịch theo phần mềm QuickTranslator. Hầu hết truyện dịch bây giờ trên các diễn đàn như Bạch Ngọc Sách dùng cách này. Có thể tham khảo cách dùng phần mềm này ở đây.

Tóm lại, dù làm cách nào đi nữa thì có 2 điều quan trọng mà chúng ta cần lưu ý:
Thứ nhất, người "dịch" hoàn toàn không biết tiếng trung. Thứ hại, việc "dịch" thực chất là viết lại cột Vietpharse 1 theo ý hiểu của bản thân người dịch.
Chưa bàn tới bản dịch đúng hay sai. Nếu chiếu theo định nghĩa về "dịch" mà chúng ta đề cập tới ở phần a. thì "dịch" truyện theo 2 cách như trên gợi ra nhiều vấn đề phải suy nghĩ.

II. Những vấn đề gặp phải khi "dịch" truyện hay "sửa lại" bản convert:
Như đã nói ở trên, người "dịch" truyện hay một số diễn đàn gọi là "dịch giả" hầu hết đều có chung 2 điểm: 1. không biết tiếng Trung Quốc hoặc biết rất ít 2. sửa lại bản convert theo ý hiểu của mình. Người viết không có ý khen chê hay đánh giá việc "dịch truyện" hay danh hiệu dịch giả mà chỉ muốn nêu ra một vài vấn đề khi "dịch" truyện như vậy.

Thứ nhất, theo định nghĩa "dịch là diễn đạt nội dung một bản từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác". Nếu như người "dịch" không biết tiếng Trung mà chỉ "sửa lại" bản convert thì liệu có thể gọi là dịch truyện hay không ? Nếu sử dụng những danh từ như "truyện dịch" hay "dịch giả" thì rất dễ gây nhầm lẫn cho người đọc. Thực tế, rất nhiều bạn đọc khi được kêu gọi dịch truyện thì đều đưa ra lý do đầu tiên để từ chối đó là "không biết Tiếng Trung". Hoặc người tìm kiếm các bạn "dịch giả" đều phải đưa ra chú ý đầu tiên đó là "không cần biết tiếng Trung" khi mời gọi các bạn mới tham gia vào "dịch" một bộ truyện.

Thứ hai, việc làm này sẽ khiến các bản dịch có độ chính xác không cao. Đặc biệt với các từ chỉ vị trí như "trên" "dưới" "trong" "ngoài" "ở giữa", hoặc các câu bị động rất dễ gây nhầm lẫn.

Đôi điều viết ra, chữ cũng đã nhiều. Mời các vị đạo hữu và bạn bè không chê xin cho ý kiến thảo luận. Cảm ơn các bạn đã đọc bài viết !

còn tiếp...
*định nghĩa dịch trên trang www.informatik.uni-leipzig.de/~duc/Dict/

 

[†Ares†]

Xưa tới nay các diễn đàn truyện gọi chung cho người "sửa lại Vietphrase" là Dịch Giả hoặc Edit, đi kèm là Biên Tập, Hiệu Đính chứ hiếm (hoặc chẳng) ai để là Người Dịch bao giờ, xét cho cùng cũng đã có sự phân biệt khá rõ, và ai tham gia văn học mạng đều ngầm hiểu. Còn nếu đi sâu hơn, coi QT như một công cụ hỗ trợ để "chuyển ngữ" từ 1 thứ tiếng khác sang tiếng Việt cũng có thể tính là dịch, vậy truyện Dịch có gì là sai? Trừ trường hợp 1 số trang thu phí hiện nay với chất lượng bản edit xếp lại chữ cái VP thì đúng là dị hợm và mang tiếng thật : ))
------------------------------------------------------
@nhatchimai0000 xin được sử dụng comment của bạn để trả lời (Nếu có câu trả lời xuất sắc hơn xin được thay thế như là cách để các dịch giả đã và sẽ làm cùng QT). Mong mỏi có được bài luận tốt hơn từ các bằng hữu gắn bó dịch một thời gian không ngắn.

Spoiler: Phản hồi từ nhatchimai

Thật lòng tại hạ nghĩ về #1 từ lâu rồi.
Dịch là như thế nào?
Tại sao Quick Translate được đón nhận hào hứng? Liệu có được coi là dịch?

Mạn phép trình bày suy nghĩ đã hình thành rất lâu rồi.
Trước đó xin được post hai comment trên như là comment mở đường.

Dàn ý bài luận của tại hạ như sau:

A. Việc dịch qua Quick Translate (viết tắt là QT) là như thế nào?

Như hai comment trên mở đường. Quá trình Việt hóa ngôn ngữ đã có từ rất lâu rồi và hiện tại theo nhận định tại hạ là có sự tương đồng khá lớn giữa Hán Việt và tiếng Trung.

Xin được trích đoạn quan trọng trong các tài liệu

http://vov.vn/blog/xin-dung-ghe-lanh-tu-han-viet-545248.vov

Dù ai đó ghét bỏ “từ Hán Việt” thì họ cũng không thể phủ nhận vai trò to lớn của lớp từ này (hay rộng hơn là các “từ tố Hán Việt” và trật tự phụ-chính) đối với ngôn ngữ và t.ư duy dân tộc.

Đây là lý do mà các yếu tố “Hán Việt” cùng trật tự phụ-chính (đặc trưng của danh ngữ tiếng Hán) thường được sử dụng một cách áp đảo để xây dựng hệ thống thuật ngữ chuyên ngành ở Việt Nam (bên cạnh các yếu tố Latin). Nếu được phép so sánh thì yếu tố Hán trong từ vựng tiếng Việt na ná yếu tố Latin và Hy Lạp (thậm chí cả Arab) trong từ vựng tiếng Anh.

http://ppe.htu.edu.vn/nghien-cuu/han-viet-va-viec-viet-hoa-tu-goc-han-de-tao-thanh-tu-han-viet.html

Ngôn ngữ suy cho cùng là để phục vụ cho quá trình giao tiếp, dù sử dụng với ý nghĩa gì thì mục đích cuối cùng cũng là để cho đối tượng giao tiếp hiểu vấn đề mà người giao tiếp muốn truyền tải. Ngôn ngữ chỉ có ý nghĩa khi được mọi người trong cộng đồng đó sử dụng và chấp nhận. Vậy thiết nghĩ, nếu từ Hán Việt sử dụng theo nghĩa nguyên gốc tiếng Hán nhưng người Việt không hiểu, không sử dụng và không chấp nhận thì ngôn ngữ đó còn có ý nghĩa gì nữa? Cách sử dụng từ Hán Việt của người Việt Nam chính là sự Việt hóa từ gốc Hán để tạo thành từ Hán Việt. Đây chính là sự tiếp thu văn hóa nói chung và ngôn ngữ nói riêng một cách có chọn lọc theo cách hòa nhập nhưng không hòa tan để giữ gìn, sáng tạo và phát huy ngôn ngữ của dân tộc mình.

QT chuyển ngữ từ Trung văn qua Hán Việt. Chúng ta dịch có tham khảo bản Hán Việt. Đương nhiên, việc hiểu nhiều hay ít phụ thuộc vào từng cá nhân.

Hai câu hỏi này là nhận định của từng cá nhân. Câu trả lời chính xác tại hạ không có. Chờ cao thủ chuyên ngành.

1. Liệu có coi Hán Việt là ngôn ngữ trung gian giữa Trung ngữ - Hán việt - tiếng Việt hiện đại.
2. Liệu có cực đoan khi nhất định phải hiểu tiếng Trung mới nên dịch.

B. Tại sao người ta không quá nặng lời cho việc ghi Dịch giả với những bài dịch qua QT?

1. Dịch giả trên mạng vốn nghiệp dư. Truyện được lựa chọn thường có vốn từ Hán Việt không quá nhiều (Giống level 0, level 1 của tiếng Anh).
2. Nếu coi việc Dịch như mở đường về với Hán-Nôm hoặc Hán-Việt thì sao?
3. Liệu có quá cực đoan khi quan niệm rằng nhất nhất phải dịch từ Trung ngữ sang tiếng Việt hiện đại mới là chuẩn?

Như warning ở trên có đoạn

Ngôn ngữ suy cho cùng là để phục vụ cho quá trình giao tiếp, dù sử dụng với ý nghĩa gì thì mục đích cuối cùng cũng là để cho đối tượng giao tiếp hiểu vấn đề mà người giao tiếp muốn truyền tải. Ngôn ngữ chỉ có ý nghĩa khi được mọi người trong cộng đồng đó sử dụng và chấp nhận.

http://ppe.htu.edu.vn/nghien-cuu/han-viet-va-viec-viet-hoa-tu-goc-han-de-tao-thanh-tu-han-viet.html

C. Ưu khuyết với việc Dịch hiện tại của diễn đàn

1. Nếu coi việc Dịch là rèn đức tính tốt
a. Kiên nhẫn với sở thích
b. Có một cái thích và một hành động ngay
c. Lưu được một tài liệu/một dữ liệu cho cộng đồng https://bachngocsach.com/forum/threads/6415/
2. Ưu điểm khuyết điểm đã được trình bài trong comment https://bachngocsach.com/forum/threads/6193/

D. Kết luận:
Tại hạ khi dịch được một thời gian cũng có cùng câu hỏi. Liệu việc làm của mình có đúng? Liệu có phải là cùng dẫn nhau vào Ma đạo?
Suy nghĩ được - mất cho bản thân và cho các bạn hữu. Cuối cùng nhận định rằng: Dịch vẫn có nhiều ưu điểm hơn. Được cho mình cái tính, được cho mình cái tình, được cho mình cái tự hào (bản thân tự hào là mình có kiên nhẫn, có nhu cầu học hỏi liên tục).

Câu hỏi của topic là cần thiết vì mỗi hoạt động đều cần có một cái lý để dựa.

 

[kethattinhthu7]

Theo đệ, huynh nói đúng 1/2, bởi: bất cứ dùng cách nào hoặc phương tiện gì mà một người chuyển tải được đúng nội dung, ý nghĩa tác phẩm của một ngôn ngữ khác thì nó vẫn là dịch (theo đúng tiêu chí định nghĩa "dich" huynh trích).

Ý đệ thế này: 2 người chở hàng từ A đến B, anh có xe ôtô, biết đường thì đi nhanh, tới sớm, đúng hẹn, còn anh khác đi xe đạp, không rành đường, dù đi chậm chút nhưng nếu vẫn chuyển hàng đến B không mất mát chút nào thì vẫn ok.

Chúng ta không thể so sánh với những dịch giả chuyên nghiệp được. Nếu chọn các từ: "sửa lại bản convert", "edit", "dịch" thì đệ chọn "dịch", bởi lẽ nó ngắn gọn, dễ hiểu. Với những người không chuyên, không kiếm tiền từ nó, đệ chọn từ nào gần gũi với mình nhất.
--------------------
Xin phép dùng comment của lão để chuyển tải ý kiến của bằng hữu khác
Trích bài bạn @aiemk46nhat2

Spoiler: Phản hồi của aiem

Có vẻ phản tác dụng.
Mình xin phép gọi là edit.
Thực tế mà nói thì cá nhân mình không biết phải như thế nào mới được coi là một dịch giả.
Ngôn ngữ mà mình biết không phải là tiếng Trung, nhưng thông qua các điểm chung giữa 3 ngôn ngữ mà mình biết là tiếng Việt, tiếng Anh và tiếng Nhật thì mình xin có vài lời ý kiến như thế này.
1. Nếu theo đúng định nghĩa của việc dịch, thì hẳn dịch giả phải là người thực hiện được công việc dịch, và đúng như bài viết #1 có nói, nó đòi hỏi rất rất nhiều tri thức bao gồm cả ngôn ngữ trong đó. Nếu xét một cách cầu toàn thì tối thiểu dịch giả về một ngôn ngữ phải là người có đủ hiểu biết về ngôn ngữ đó đến độ đủ t.ư cách để truyền đạt những gì thuộc về ngôn ngữ đó sang một ngôn ngữ khác, sao cho người sử dụng ngôn ngữ khác không có lý do gì để phải nghi ngờ những gì mà dịch giả đó truyền đạt lại.
Nhưng hỡi ôi, nếu mà vậy thì chẳng có ai dám tự nhận là dịch giả đâu, vì ngay cả tiếng mẹ đẻ cũng có ai dám chắc là mình sõi chưa?
Nay đi đường, mình nhìn thấy 1 thùng carton trên ghi dòng chữ: "nước rửa chén cao cấp", mình nghĩ bụng, rốt cục thì thứ "cao cấp" là "nước rửa chén" hay cái "chén". Rồi lại nghĩ, giả dụ có ai đó mua nước rửa chén này về, xong rửa không thấy sạch, liền đem ra hàng kiện cáo cửa hàng bán nước rửa chén rởm, nếu bị cửa hàng bắt bẻ lại là 'thế chén nhà cô có phải loại cao cấp không?, loại này chỉ để rửa chén cao cấp thôi, chén rởm thì không sạch đâu ', thế thì cũng cứng họng. Đấy, tiếng Việt đấy nhé.
Để truyền đạt lại được, người làm công việc dịch đòi hỏi phải hiểu biết nhiều thứ, căn bản gồm có: ngôn ngữ nguồn (để mình hiểu), bối cảnh (để hiểu đúng), ngôn ngữ đích (để diễn đạt lại đúng). 3 cái này đều quan trọng, thiếu cái nào cũng không được, nhưng có điều khá là hay ho là đôi khi cái nọ lại hỗ trợ cái kia.
Ngôn ngữ nguồn chưa đủ hiểu biết, hiểu không chắc chắn, vậy có thể gọi là dịch giả? Đến người bản ngữ cũng không phải ai cũng hoàn toàn thông hiểu thứ ngôn ngữ họ dùng hàng ngày (dù họ biết dùng và dùng thông thạo), vậy người nước ngoài học ngôn ngữ họ có ai đủ t.ư cách trở thành dịch giả đúng nghĩa? 1 ngôn ngữ còn chưa thông thạo nổi, vậy 2 ngôn ngữ liệu có trở thành bất khả thi? Kết nối giữa 2 ngôn ngữ liệu có phải là không bao giờ trở thành hiện thực?
2. Thực tế, đừng cầu toàn quá về chuyện dịch, cũng giống như chân lý, chúng ta chỉ tiệm cận đến thôi là đã tốt lắm rồi. Mục tiêu khả dĩ của cá nhân mình về việc dịch về cơ bản bao gồm 3 điều như đã nói ở trên:
+ Hiểu biết về ngôn ngữ nguồn: Từ vựng, Ngữ pháp. Ngữ pháp là về trình tự sắp xếp các từ vựng trong câu, nó là nền tảng đầu tiên. Từ vựng thì tốt nhất là học theo bối cảnh nhất định và tích lũy càng lúc càng nhiều.
+ Bối cảnh: Cái cần có ở đây là trực tiếp đọc, phán đoán, thử và sai, bổ trợ ở đây là hiểu biết về văn hóa, t.ư duy, thế giới quan của dân tộc họ.
+ Hiểu biết về ngôn ngữ đích: Thực tế những điều mình nghĩ là đơn giản và dễ hiểu không hẳn là đã đơn giản và dễ hiểu với người khác. Những điều mình cho là đương nhiên chưa hẳn người khác đã hiểu, cũng như những điều mình dùng suốt mà đến khi bất ngờ bị người khác hỏi lại mình cũng đứng hình luôn. Mình còn nhớ hồi tập tọe đọc truyện, còn may mà được đọc bản dịch, cơ mà bản dịch có những cái kiểu thế này "sát na", "hắc mang", "thanh hồng", "đại hán"... thề là mình chả hiểu gì cả. Giờ đọc quen rồi, hình dung được, nhưng bảo dịch á, cái được cái không, mà những người không biết thì cũng chẳng khác gì mình lúc trước đâu. Vậy nên đối với mình, nhiệm vụ không kém phần quan trọng là diễn đạt lại sao cho ai đọc cũng có thể hiểu được, vậy mới tốt. Đương nhiên, bí quá thì phải dùng và ghi chú, cũng như ngày trước chúng ta học tiếng Việt vậy thôi. Mà cũng nên hạn chế sáng tạo từ mới và dùng từ không thông dụng trong quá trình này. Cá nhân mình đọc báo rất ghét thấy nhà báo nào lạm chữ lắm. Mình dốt mà .

Có lần mình ngồi nghe một chị dịch, thấy bạn bên cạnh cứ tấm tắc khen chị ấy dịch hay, mình hỏi lại (mình không phải học chuyên ngữ), rằng sao chị ấy dịch sót nhiều ý vậy mà vẫn khen, bạn ấy bảo, dịch chỉ cần đưa lại ý chính vậy là tốt rồi. Hiển nhiên là đó là trường hợp dịch nói, khi dịch viết thì án tại hồ sơ, đòi hỏi cũng khắt khe và ngặt nghèo hơn, tuy nhiên ý tưởng căn bản vẫn là vậy, cái cốt lõi nhất cần phải truyền đạt trước, râu ria hoa lá cành thì để sau.

Lan man nhiều, mà trình độ lùn của mình cũng đã cụt tới tận gốc rồi, mình xin chốt lại như thế này.
1 là không nên lăn tăn quá, nếu có lăn tăn, gọi là edit đi nhé, cái gì sửa mà chả gọi là edit được .
2 là QuickTranslator là 1 công cụ tốt nhưng chưa đủ, để chuyển ngữ được, các bạn cần học 1 chút ngữ pháp tiếng Trung (có tài liệu, hoặc học thông qua quá trình dịch cũng được, mình theo cách thứ hai), mặt khác, không phải cái gì QuickTranslator hay từ điển cũng có, thường thì các bạn có thể dùng chức năng tra từ ngay trong QuickTranslator (như baike-ing) để học từ mới, nhưng tốt nhất và thường dùng nhất vẫn là: hãy hình dung bối cảnh, và từ đó lựa chọn từ phù hợp. Mình cam đoan là khả năng lựa chọn từ và diễn đạt của các bạn sẽ tiến bộ dần theo thời gian. Chú ý đến trật tự trong khi chuyển ngữ.
3 là hãy chuyển ngữ thường xuyên, sắp xếp từ thường xuyên để tăng cường khả năng dịch hàng ngày, một gợi ý nhỏ cho các bạn là hãy để ý tới bản Hán Việt khi các bạn cảm thấy câu khó dịch, rồi phân tích cấu tạo các cụm từ trong câu và thông qua đó mà học ngữ pháp, từ vựng mới. Không ngừng tích lũy từ vựng mới theo thể loại, theo bối cảnh... để tăng cường khả năng đọc, dịch và vận dụng.

Cái tên gọi không quan trọng, miễn là các bạn cố gắng hết sức mình trong quá trình truyền tải là được, những người hay soi mói như mình sẽ hay xét nét chi tiết nhỏ vặt vãnh, còn bình thường, mình thấy có bản dịch đọc là tốt rồi, chẳng ai ý kiến gì với các bạn đâu. Miễn là các bạn đủ kiên trì (mình nghĩ tầm 3 tháng trở lên), các bạn sẽ trở nên thành thạo.

 

[aluco]

Từ 1 trang truyện tiếng Trung mà nhìn vào chẳng ai biết nó nói cái gì, dùng QT hay gì đó và chuyển sang tiếng Việt ( mặc dù có thể ko được chuẩn hoàn toàn ) cho những người khác đọc và hiểu ý của tác giả muốn nói gì.
Những người được gọi là dịch giả ở đây chỉ làm công việc chuyển ngữ và làm hoàn toàn tự nguyện chứ ko có lấy 1 đồng tiền nào cả ( mặc dù công việc dịch hay chuyển ngữ tùy theo cách gọi của mỗi người ) cũng chiếm phần nào thời gian của họ.
Nếu cảm thấy chất lượng dịch có tệ đi chăng nữa thì cũng đừng phàn nàn vì có mất tiền để đọc đâu ( còn với những trang web thu tiền để đọc là chuyện khác )
---------------------------------
Xin phép sử dụng comment của lão để chuyển tải ý kiến của bằng hữu khác
Trích bài của @Clarkdale

Spoiler: Phản hồi của Clark

Đệ cũng có vài ý kiến muốn chia sẻ với @Số huynh. Chúng ta bàn bạc để hiểu vấn đề chứ không phải cãi nhau.

Thứ nhất. Nếu nói "dịch" là hành động có nghĩa là "diễn đạt nội dung một bản từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác" thì nó đúng, nhưng theo đệ chỉ trong phạm vi hẹp mà thôi. Với đệ, "dịch" là một quá trình dài bao gồm nhiều hành động chứ ko phải chỉ là một hành động duy nhất. Nó bao gồm: đọc văn bản, diễn dịch văn bản đầu tiên, t.ư duy văn bản, thấu hiểu văn bản, diễn dịch văn bản lần hai, hoàn thiện văn bản... có thể có nhiều hơn tùy mỗi người. Người chuyển ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, nếu thông thạo tiếng đó, thì họ dùng cái đầu óc của mình để làm bộ máy chuyển đổi ngôn ngữ, sau đó cũng dựa vào bộ não để thực hiện các bước còn lại. Còn người ko thạo như chúng ta thì cần một công cụ khác để có thể làm công việc đầu tiên đó. Và sau đó họ mới có thể thực hiện các bước còn lại được. Và ai cũng biết phải cần QT hay các bộ từ điển khác để tra từ này nọ. Chỉ khác nhau ở giai đoạn đọc và diễn dịch văn bản đầu tiên thui, còn phần còn lại với đệ thì "dịch giả" hay "dịch thật" cũng không khác gì nhau. Nói vui xíu, nếu xét phải biết tiếng đó mới coi là người dịch thuật, còn edit bản VP là không phải người dịch thì cái QT là 1/2 dịch giả rùi, nó là cái máy dịch thuật. Công cụ của người dịch chuyên nghiệp là bộ não, người bán và ko chuyên là QT và các từ điển khác. Vậy nếu phân thì phân là dịch giả chuyên nghiệp và dịch giả không chuyên. Cả hai đều làm một hành động và cách thức vẫn giống nhau thôi.

Thứ hai, cái định nghĩa ở trên do từ điển tiếng việt các trang khác đề ra chưa đầy đủ ở phần, "diễn đạt từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác sao cho một số lượng người khác hiểu được". Vấn đề hiểu được rất quan trọng vì đó là mục đích của bản dịch. Chưa nói hiểu đúng hiểu sai, nhưng ít ra phải được dịch ra ngôn ngữ mà một lượng người đọc bản dịch đó có thể nắm bắt nghĩa đã, rùi mới nói đúng sai. Ừ thì QT có thể tạo ra bản VP, nhưng ngoại trừ những ai chuyên đọc VP thì những người học tiếng Việt vài chục năm như chúng ta có thể chưa chắc đã đọc hiểu, ít ra vài lần đầu tiên. Như vậy cái vế "một số lượng người khác có thể đọc và hiểu" chưa đạt, vậy theo đệ đó chưa phải là bản dịch. Chúng ta dùng bản dịch đó, sắp xếp từ ngữ hay làm j ko biết, nhưng làm cho một văn bản từ khó hiểu trở nên dễ hiểu hơn với đa số mọi người. Cứ xem như bản VP là một văn bản cần dịch và chúng ta thực hiện công việc chuyển sang ngôn ngữ thường dùng của đại đa số người dùng. Vậy theo huynh có thể coi là dịch giả chưa?

Thứ ba, phần này nói về chất lượng bản dịch. Đương nhiên bản dịch đúng hay sai hay thiếu thì tùy trình độ người dịch rùi. Ai cũng phải thực hành nhiều lần mới có thể hiểu đúng, dịch đúng. Dịch giả chuyên nghiệp họ được học bài bản thì khi học họ cũng phải mắc lỗi sai khi mới bắt đầu học, tiếng Trung nói riêng và tất cả ngôn ngữ khác nói chung. Điều đó không chừa một ai, (chắc trừ thiên tài ra). Ngoài ra khác biệt về văn hóa mỗi nước, văn phong mỗi tác giả, tính cách của mỗi người tạo ra sự khác biệt giữa bản dịch và bản gốc. Miễn không khiến ng đọc hiểu sai quá nhiều thì đối với dịch giả không chuyên như chúng ta đó là thành công rùi. Không cần thiết phải so đó từng chi tiết, nhưng nói thế cũng ko phải là đệ dễ dãi trong việc dịch. Dịch càng sát nguyên tác càng tốt, còn văn phong phải mài giũa thêm.

Dạo này mắc bệnh nói nhiều rùi, nói dài nói dai nói dại. Thui chấm dứt ở đây. Đi ngủ sớm mai còn cả tuần căng thẳng.

 

[Sakura_kudo]

Ta là mem mới k hiểu nhiều lắm, đọc bài ở #1 và #2 chỉ có chút thắc mắc và ý nghĩ thế này:
QT cũng gần giống như "google dịch". Từ bài trên làm mình thắc mắc chữ dịch trong cụm "google dịch".
Với lại "dịch là diễn đạt nội dung một bản từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác" thì convert k phải cũng diễn đạt từ tiếng trung sang tiếng việt mà ta có thể đọc hiểu sao. Rất nhiều mọt truyện chỉ đọc cv và vẫn hiểu ý truyện diễn đạt.
Bản cv, bản dịch thô, bản edit, bản dịch bằng con đường nào thì cũng diễn đạt nội dung tới đọc giả thui, chỉ là mức độ từ vụng về tới mượt mà thui.
-------------------------------------
Xin phép mượn comment của lão để chuyển tải bài luận của bằng hữu khác
Trích bài bạn @sleepyfox

Spoiler: Phản hồi của sleepy

Nhìn mấy bài viết dài loằng ngoằng, mới nhớ gần đây trong forum không còn nhiều người chịu khó viết dài như thế, càng ít người chịu khó đọc dài. Càng khiến huynh nhớ da diết mấy tên @Số, @aiemk46nhat2, @Clarkdale... Mấy tên này mau quay lại dịch cho huynh. Tám nhảm loạn xạ là có khả năng xúc phạm đến những người đang tham gia dịch đó.

@aluco, @chichiro và mấy dịch giả đương đại, không cần phải quá nhạy cảm . Chủ đích của topic chỉ là bàn tán về một chuyện "đã trăm lần bàn tán mà vẫn chưa hạ hồi phân giải", không hề có ý bới móc gì đến bất kỳ ai cả.

Còn về mấy chữ bản dịch, người dịch... nên gọi thế nào thì cá nhân mình cho rằng: Để xứng đáng với chữ "dịch", người dịch chí ít cần biết ngôn ngữ, biết nhận mặt chữ. Nếu không thể thỏa mãn được yêu cầu đó thì người dịch chỉ có thể được gọi là "dịch giả", còn bản dịch nên được gọi là "văn bản do dịch giả biên soạn". Còn những ai biết Trung văn, tự tin tài năng chính mình thì nên gọi là "dịch thật" và bản dịch thì gọi là "văn bản do dịch thật biên soạn".


Diễn đàn không có quy định nào ngăn cấm việc các "dịch thật" không được quyền khiêm tốn. Nếu họ muốn khiêm tốn, họ hoàn toàn có thể tự xưng là "dịch giả". Hồi lúc dịch, mình cũng khiêm tốn như vậy. Dù mình hiểu rõ tiếng Anh, nhận mặt chữ ngon lành, nhưng vì cảm thấy bản dịch ko truyền tải được nguyên ý, nên chỉ dám tự xưng là "dịch giả".

Mà luận đến cùng, xét khắp bản dịch từng do con người tạo ra, có mấy bản dịch có thể truyền tải đủ ý của nguyên tác?

Túm lại là mấy dịch giả dịch thật cũ kỹ, gạo cội kia, mau quay về dịch cho huynh.

 

[Đông Hy]

Quả thực là có khá nhiều bản được cho là "dịch" nhưng chất lượng không được đảm bảo vì nhiều nguyên nhân, đôi khi đọc chẳng khác gì bản convert là bao.
Tuy nhiên người biên lại không chắc tay, hoặc vì nể nang hoặc mải chạy theo tiến độ mà cứ quẳng hết lên. Nếu như gặp trường hợp người dịch chưa ổn, hay khá tệ vậy thì người biên phải làm sao? Bắt dịch lại thì rất nản, nếu quá tệ thì biên kiểu gì? :3
Tóm lại, người biên cũng mang tính quyết định để cho ra một sản phẩm dịch chuẩn hay không, công đoạn kiểm hàng bao giờ cũng quan trọng.
----------------------------------------
Xin phép dùng comment của bạn để phản hồi ý kiến bằng hữu khác
Trích lời bạn @Vivian Nhinhi

Spoiler: Phản hồi của Vivi nhinhi

Ôi giời. Toàn những người nhạy cảm.
Xin phép kể cho mọi người có quan tâm vài câu chuyện:
1. Người tôi biết, hồi đấy nó là sinh viên ngành Tiếng Trung phiên dịch nhé. Dịch truyện Trung, làm sub phim Trung vẫn xài QT như thường. Nó bảo: Cái QT hay đấy chứ? Công cụ tra cứu hay hơn từ điển, sát sườn rõ hay ho. Lại nhanh, lại hiệu quả.
2. Là một biên phiên dịch không dám nói là chuyên nghiệp nhưng ít nhất cũng đang kiếm cơm bằng cái nghề này. Tôi thấy biên dịch vốn dĩ là một thứ vô bờ. Và đến bây giờ tôi vẫn còn lâu mới xứng với cái tầm được gọi là "dịch giả". Lí do thì mạn phép mượn lời anh @aiemk46nhat2

Thực tế mà nói thì cá nhân mình không biết phải như thế nào mới được coi là một dịch giả.
Ngôn ngữ mà mình biết không phải là tiếng Trung, nhưng thông qua các điểm chung giữa 3 ngôn ngữ mà mình biết là tiếng Việt, tiếng Anh và tiếng Nhật thì mình xin có vài lời ý kiến như thế này.
1. Nếu theo đúng định nghĩa của việc dịch, thì hẳn dịch giả phải là người thực hiện được công việc dịch, và đúng như bài viết #1 có nói, nó đòi hỏi rất rất nhiều tri thức bao gồm cả ngôn ngữ trong đó. Nếu xét một cách cầu toàn thì tối thiểu dịch giả về một ngôn ngữ phải là người có đủ hiểu biết về ngôn ngữ đó đến độ đủ t.ư cách để truyền đạt những gì thuộc về ngôn ngữ đó sang một ngôn ngữ khác, sao cho người sử dụng ngôn ngữ khác không có lý do gì để phải nghi ngờ những gì mà dịch giả đó truyền đạt lại.
Nhưng hỡi ôi, nếu mà vậy thì chẳng có ai dám tự nhận là dịch giả đâu, vì ngay cả tiếng mẹ đẻ cũng có ai dám chắc là mình sõi chưa?

Chủ thớt nói đúng, hiện tại bây giờ gần như cả diễn đàn ta và các diễn đàn bạn đều gồm các thành viên dịch truyện có vốn tiếng Trung ít ỏi, hoặc không biết tiếng Trung nhưng đọc hiểu được convert và có khả năng "diễn" nó sang văn Việt, ngữ pháp Việt.

Hồi mới vào diễn đàn, tôi cũng thấy ngộ ngộ vì khi gõ google với từ khóa là: "tuyển editor" thì lại dẫn đến một nơi mà ở đó editor được gọi là "dịch giả". Rồi riết cũng quen, vì phát hiện ra nơi này toàn người lờ mờ tiếng Tàu như mình cả. Nhưng thái độ trân trọng người dịch truyện và sản phẩm dịch ra thì hơn hẳn nhiều trang khác, đấy là cảm nhận thật của mình khi tham gia diễn đàn 4 năm về trước.

Còn nữa, một ví dụ nho nhỏ cho sự khác biệt giữa người đọc được convert truyện Trung và một người biết tiếng Trung nhưng không đọc truyện convert. Đấy là từ "Sơn mạch". Từ này trong tiếng Việt có đấy, nhưng cứ phải tra từ điển mới gặp.
Chứ bố mẹ tôi, anh chị bạn bè tôi chẳng ai chỉ vào Hoàng Liên Sơn bảo: "Đấy là Hoàng Liên Sơn mạch" cả. 山脈 Từ này lúc tôi học, thầy chỉ dạy là "Dãy núi". Thế mà ông nào đọc cv thấy đoạn "một sơn mạch với hình thế hiểm trở..." thì cũng hiểu. Giỏi thay! Hơn đứt hội học tiếng Tàu máy móc rồi còn gì??!!

Chắc có vài vị ở đây còn không rõ, hoặc có thể là không muốn rõ, rằng chủ thớt cũng là người dịch truyện lâu năm, cố nhiên chẳng có ý mạt sát hay khinh thường người nào cũng đang làm cái việc như mình. Cho nên, trong số chư vị ở đây, có vị nào thấy tự tôn, tự ái bị động chạm hay xúc phạm, thì xin hãy tỉnh táo lại một chút, người ta đang mời gọi ý kiến thảo luận cơ mà?

Mà cũng phải nói với bác chủ thớt: Cái tiêu đề em cũng thấy rối rắm bỏ xừ. Edit truyện với sửa bản cv thì khác gì nhau? Khi em không đọc quen convert em còn phải dò tiếng Trung, dò Hán Việt chán mới an tâm diễn nghĩa. Chứ sau mấy năm nhai cv từ hồi còn đầy những "đích", những "ta đem cái này đông tây trả ngươi" thì chỉ cần cv cũng có thể chém đẹp rồi.

 

[DEAD]

Không biết có ai như mình không, đọc một số bản "dịch", "edit" mà cảm thấy còn khó ăn hơn "convert", mà dịch cũng lâu nữa, không tận hứng nên là đọc "convert" cho sung sướng, rồi đọc 'convert' thì cũng có lắm bạn cv ngon, nhiều bạn cv chán, thôi thì than thở chút thôi mà vẫn gắng đọc, vì truyện hay, nghiền, còn mình là dân đi đọc chùa, không nên quấn lên lửa và nước
- Trước có xếp chữ, thi thoảng tự sướng gọi bản thân là "dịch giả", nói cho vui miệng để có chút động lực xếp chữ thôi

 

[DEAD]

Đọc mấy chỗ trên liền nhớ em yêu @nila32, em nhớ biên chuẩn chút >/<, lâu giờ đọc cv quen, xếp chữ như cv vậy :'(, và tí send em chap nữa :3

 

[KiAZP]

Theo e thì:
- bản covert phụ thuộc khá nhiều vào vốn hiểu viết từ ngữ Hán Việt của người đọc, đọc quen rồi thì sẽ hiểu được hết nội dung của nó
_ bản dịch thì phụ thuộc chủ yếu vào trình độ của người dịch. nhiều ngừoi dịch ra đọc còn khó hiểu hơn convert vì dịch sai ý của tác giả

 

[Số]

Cảm ơn các ý kiến thảo luận rất sôi nổi của các đạo hữu.

Spoiler: Quan niệm về Dịch thuật

Ý quan trọng nhất mình muốn đưa ra qua bài viết này là việc nhập nhằng giữa "dịch" theo cách hiểu (tạm gọi là cách hiểu truyền thống): người dịch phải có hiểu biết, và hiểu biết sâu về ngôn ngữ, thậm chí là văn hóa của quốc gia có ngôn ngữ mà mình dịch. Và cách hiểu "dịch" theo cách mà các diễn đàn văn học mạng đang làm bây giờ: người được ghi trong chương truyện là "dịch giả" hoặc "người dịch" không biết tiếng Trung và sửa lại chương truyện từ bản convert.

Mình không ủng hộ "dịch" hiểu theo cách thứ hai. Bởi chúng ta chỉ có 1 bản Vietphrase để sửa lại từ đó. Khi chúng ta phải phụ thuộc gần như hoàn toàn vào bản convert và không thể biết được mình dịch đúng hay sai. Bởi kể cả người biên dịch lại hay trưởng nhóm dịch cũng không biết tiếng. Và chỉ khi gặp một vài câu khó hiểu tối nghĩa trong VP thì đưa lên hỏi đáp.

Về bản chất, QT là phần mềm chuyển đổi dữ liệu tập hợp những cụm từ hay gặp trong truyện từ Trung sang Việt. Theo mình, chỉ có thể coi một phần mềm là công cụ hỗ trợ khi mà ta chỉ dùng nó đúng nghĩa "hỗ trợ" trong quá trình dịch. Còn nếu ta hoàn toàn phụ thuộc vào nó thì không còn là hỗ trợ nữa.

Hiện nay, theo mình, quan niệm của đa số mọi người vẫn là dịch giả thì phải biết ngôn ngữ mà họ dịch; họ hiểu là dịch truyện là dùng hiểu biết ngôn ngữ một nước để dịch về ngôn ngữ nước khác. Nhưng thực tế ở trên các diễn đàn truyện như của chúng ta thì dịch giả hoàn toàn không biết, hoặc cá biệt có 1 2 cá nhân biết sơ qua tiếng Trung. Bởi vì mọi người vẫn hiểu dịch theo cách truyền thống, nên việc sử dụng từ "dịch" từ trước tới nay trên cách diễn đàn, theo mình, rất dễ gây ra nhầm lẫn rằng người dịch (dịch giả) biết tiếng, mà không biết rằng bản "dịch" thực tế là được viết lại từ bản Vietpharse.

Trước khi kết, mình muốn nhắc lại rằng bài viết của mình hoàn toàn với thiện chí thảo luận, không nhằm đả kích, hạ thấp công sức của các nhóm dịch, cá nhân nào. Rất mong mọi người thấu hiểu. Trân trọng.