Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt

[Ưa Khẩu Nghiệp Nhất 4rum]

Vừa đọc được 1 cfs khá hay, copy về cho các bạn cùng đọc:

Tôi biết bài này muốn kêu gọi việc duy trì sự trong sáng của Tiếng Việt đang ngày càng mờ nhạt trong lĩnh vực edit và dịch truyện hiện nay.

Điều tôi thấy hơi lo ngại chính là về vấn đề ngôn ngữ của người edit lẫn độc giả. Không biết từ bao giờ, việc sử dụng các từ "thuần Hán" trong dịch và edit truyện lại được coi là "cho sang", "cho hay" và "giữ được cái hồn của truyện"? (Ở đây tôi dùng từ "thuần Hán", vì chúng chỉ là những từ tiếng Trung hiện đại được phiên âm sang tiếng Việt, chứ không hề tồn tại trong ngôn ngữ Tiếng Việt, không có nghĩa trong tiếng Việt nên không được coi là "từ Hán Việt")

Bản chất của việc dịch thuật là giữ được cái hồn của truyện gốc trong khi vẫn chuyển ngữ hoàn toàn để người đọc dễ dàng hiểu trong ngôn ngữ của họ. Điều đấy có nghĩa là người dịch cần phải tìm được những từ ngữ có ý nghĩa tương đương hoặc một cách hành văn có tồn tại trong ngôn ngữ bản địa để chuyển ngữ văn bản gốc, chứ không phải bê nguyên văn vào rồi chú thích. Những bản dịch trước đây làm rất tốt điều này.

Những hiện tại thì sao? "Ân", "sinh khí", "biểu tình"... mấy từ này các thím thử search xem trong tiếng Việt nó có nghĩa là gì? Có đúng ý nghĩa mà truyện muốn diễn tả không? Tại sao không thể chuyển ngữ thành "Ừ/Vâng", "tức giận", "biểu cảm/vẻ mặt"? Hài hước hơn là có những truyện để nguyên tên phim Hán Việt, ví dụ "Cá voi trắng" thành "Bạch Kình" (Bạch Kình không phải tên người, nội dung là về con cá voi trắng", hay "Hoa tường vi nở" thì để là "Tường Vi Hoa Khai" để "cho hay". Chưa kể đến những câu văn có trật tự từ không phù hợp với ngữ pháp Tiếng Việt. Với mọi người mới đọc truyện, không biết nhiều từ Hán thì liệu có hiểu những cái tên và những từ đó không? Như vậy thì việc chuyển ngữ đã mất đi giá trị thật sự của nó rồi. Thích từ "thuần Hán" như thế thì đi đọc QT đi cho rồi.

Nhưng vấn đề khủng khiếp hơn mà tôi muốn nói là: Sau khi bị những bản edit như vậy "thuần hóa", các độc giả "thông thái" đã tôn sùng các bản edit mạng, phỉ báng các bản dịch vì không sử dụng từ "thuần Hán". Để tôi kể một vài ví dụ nhé, chắc các bạn còn nhớ vụ phốt "Đạo mộ bút ký" xuất bản năm nào, khi dịch giả dịch "Muộn Du Bình" thành "Bình kín miệng", các độc giả thông thái đã thi nhau phỉ báng. Nhưng xin thưa "Muộn Du Bình" là biệt danh, không phải tên riêng, mà đã là biệt danh thì dịch giả được phép và nên dịch sang từ Tiếng Việt tương đương, giống như trong Ma thổi đèn dịch Bàn Tử thành "Tuyền béo", Harry Potter dịch "Half-Blood Prince" thành Hoàng tử Lai vậy. Hay như gần đây có vụ "Ma đạo tổ sư", đòi giữ từ "bạch nhãn lang", hay "sói mắt trắng" vốn có nghĩa là "vong ơn bội nghĩa" trong ngôn ngữ Tiếng Việt.
(Tôi không có ý định bênh bản dịch nào trong 2 bản dịch được lấy ví dụ, nhưng chuyện nào ra chuyện đó, cái nào thật sự sai thì hẵng lên án. Nên mong đừng ai lôi các lỗi khác trong 2 bản dịch đó để phản bác luận điểm toàn bài của tôi)

Có ai từng nghĩ, nếu tình trạng này vẫn tiếp tục, các dịch giả sẽ bị buộc phải thay đổi theo thị hiếu để duy trì doanh thu, vậy thì dần dần chất lượng các truyện được xuất bản sẽ ngày càng thoái hóa, ngôn ngữ lộn xộn "lậm Tàu" không khác gì những bản edit mạng?

Một lần cuối tôi nhấn mạnh, các editor và độc giả làm ơn hãy tôn trọng chính ngôn ngữ mẹ đẻ của mình, hãy cố gắng giữ đúng tinh thần của dịch thuật, cố gắng chuyển ngữ những từ ngữ, câu cú có thể chuyển ngữ, nếu bạn thích câu chữ của nguyên tác, hãy để nó ở phần chú thích. Việc giữ lại những từ ngữ "Thuần Hán" không có ý nghĩa trong Tiếng Việt không thể hiện cái hay, cái sang, mà chỉ thể hiện sự nghèo nàn của các bạn trong chính ngôn ngữ mẹ đẻ của mình mà thôi.

 

[Ưa Khẩu Nghiệp Nhất 4rum]

Còn cần phải cảnh giác nữa. Cảnh giác cao độ là đằng khác.
Bởi đã dính tới truyện mạng, cho dù người dịch, convert hay đọc phần lớn đã ngụp lặn trong cái vũng bùn truyện convert. Lâu tới nỗi ta quen tai, thuận miệng và hiểu rõ ràng các văn bản convert. Thế là khi dịch hay viết, cái bàn phím nó cứ trơn tuột mà gõ ra nào là "cơ hồ", "bất quá", "một cái", "quang mang"...
Chúng ta dễ dàng hiểu nghĩa những từ này, biết chúng mang sắc thái gì. "Bất quá" chúng đếch phải từ thuần Việt, cũng chẳng phải Hán Việt, trong tiếng Việt chúng vô nghĩa.
Vậy nên, chúng ta cần "cảnh giác" để trong sáng. Chẳng phải cho ông nào bà nào, mà cho chính ta.

 

[Ưa Khẩu Nghiệp Nhất 4rum]

Mình cũng cực kỳ hạn chế việc giữ cái này cái nọ rồi note chú thích, chỉ khi không có từ thay thế, hoặc có ẩn ý khác thì mới giữ nguyên rồi chú thích. Còn lại mình đều cố gắng tìm từ hoặc câu khác để thế vào. Đã tham gia dịch thì không nên đóng khung phạm vi ngôn từ của bản thân vào một bản convert hay QT mà nên mở rộng ra. Ví dụ như nhân vật bảo "Anh chắc chắn sẽ không thất bại!", mình muốn nhấn mạnh quyết tâm của họ thì đổi thành "Anh nhất định sẽ thành công!" < Điều mình muốn nhắn nhủ với các bạn chính là "Văn chương là vô hạn", việc cần chú ý nhất trong dịch không phải bám sát từng con chữ hay dấu phẩy của tác giả mà chủ yếu là chuyển tải nội dung, ý nghĩa ẩn trong đó. Cũng như bạn phải nhớ mình dịch cho ai xem, còn phải nghĩ rộng ra rằng sẽ có rất nhiều người mới đọc truyện chẳng biết nhiều từ Hán - Việt sẽ đọc bản dịch của mình, bạn không thể yêu cầu họ đi tìm hiểu hết đống từ ngữ thuần Hán kia rồi mới đọc bản dịch của mình được, làm thế chẳng khác nào tự giới hạn phạm vi tiếp cận của nó trong một nhóm nhỏ cả.

Và trên hết, dành cho những bạn bảo rằng dịch thẳng ra nghe "kỳ cục", một bản dịch thuần Việt chẳng có gì xấu hổ cả. Nhật ký trong tù, Bác đã viết:
“Đau khổ nào bằng mất tự do
Đến buồn đi ị cũng không cho”
Là tiếng mẹ đẻ thì có gì phải ngại miệng.


@Vivian Nhinhi

 

[꧁Hâη✮D¡꧂]

@nhockd255 vẫn còn ấm ức vụ dịch "Ngu Giả" thành "Kẻ Khờ" xong bị chê dịch dở, chê người dịch không thể đọc hiểu convert này

 

[sweetzarbie]

Vừa đọc được 1 cfs khá hay, copy về cho các bạn cùng đọc:

Tôi biết bài này muốn kêu gọi việc duy trì sự trong sáng của Tiếng Việt đang ngày càng mờ nhạt trong lĩnh vực edit và dịch truyện hiện nay.

Điều tôi thấy hơi lo ngại chính là về vấn đề ngôn ngữ của người edit lẫn độc giả. Không biết từ bao giờ, việc sử dụng các từ "thuần Hán" trong dịch và edit truyện lại được coi là "cho sang", "cho hay" và "giữ được cái hồn của truyện"? (Ở đây tôi dùng từ "thuần Hán", vì chúng chỉ là những từ tiếng Trung hiện đại được phiên âm sang tiếng Việt, chứ không hề tồn tại trong ngôn ngữ Tiếng Việt, không có nghĩa trong tiếng Việt nên không được coi là "từ Hán Việt")

Bản chất của việc dịch thuật là giữ được cái hồn của truyện gốc trong khi vẫn chuyển ngữ hoàn toàn để người đọc dễ dàng hiểu trong ngôn ngữ của họ. Điều đấy có nghĩa là người dịch cần phải tìm được những từ ngữ có ý nghĩa tương đương hoặc một cách hành văn có tồn tại trong ngôn ngữ bản địa để chuyển ngữ văn bản gốc, chứ không phải bê nguyên văn vào rồi chú thích. Những bản dịch trước đây làm rất tốt điều này.

Những hiện tại thì sao? "Ân", "sinh khí", "biểu tình"... mấy từ này các thím thử search xem trong tiếng Việt nó có nghĩa là gì? Có đúng ý nghĩa mà truyện muốn diễn tả không? Tại sao không thể chuyển ngữ thành "Ừ/Vâng", "tức giận", "biểu cảm/vẻ mặt"? Hài hước hơn là có những truyện để nguyên tên phim Hán Việt, ví dụ "Cá voi trắng" thành "Bạch Kình" (Bạch Kình không phải tên người, nội dung là về con cá voi trắng", hay "Hoa tường vi nở" thì để là "Tường Vi Hoa Khai" để "cho hay". Chưa kể đến những câu văn có trật tự từ không phù hợp với ngữ pháp Tiếng Việt. Với mọi người mới đọc truyện, không biết nhiều từ Hán thì liệu có hiểu những cái tên và những từ đó không? Như vậy thì việc chuyển ngữ đã mất đi giá trị thật sự của nó rồi. Thích từ "thuần Hán" như thế thì đi đọc QT đi cho rồi.

Nhưng vấn đề khủng khiếp hơn mà tôi muốn nói là: Sau khi bị những bản edit như vậy "thuần hóa", các độc giả "thông thái" đã tôn sùng các bản edit mạng, phỉ báng các bản dịch vì không sử dụng từ "thuần Hán". Để tôi kể một vài ví dụ nhé, chắc các bạn còn nhớ vụ phốt "Đạo mộ bút ký" xuất bản năm nào, khi dịch giả dịch "Muộn Du Bình" thành "Bình kín miệng", các độc giả thông thái đã thi nhau phỉ báng. Nhưng xin thưa "Muộn Du Bình" là biệt danh, không phải tên riêng, mà đã là biệt danh thì dịch giả được phép và nên dịch sang từ Tiếng Việt tương đương, giống như trong Ma thổi đèn dịch Bàn Tử thành "Tuyền béo", Harry Potter dịch "Half-Blood Prince" thành Hoàng tử Lai vậy. Hay như gần đây có vụ "Ma đạo tổ sư", đòi giữ từ "bạch nhãn lang", hay "sói mắt trắng" vốn có nghĩa là "vong ơn bội nghĩa" trong ngôn ngữ Tiếng Việt.
(Tôi không có ý định bênh bản dịch nào trong 2 bản dịch được lấy ví dụ, nhưng chuyện nào ra chuyện đó, cái nào thật sự sai thì hẵng lên án. Nên mong đừng ai lôi các lỗi khác trong 2 bản dịch đó để phản bác luận điểm toàn bài của tôi)

Có ai từng nghĩ, nếu tình trạng này vẫn tiếp tục, các dịch giả sẽ bị buộc phải thay đổi theo thị hiếu để duy trì doanh thu, vậy thì dần dần chất lượng các truyện được xuất bản sẽ ngày càng thoái hóa, ngôn ngữ lộn xộn "lậm Tàu" không khác gì những bản edit mạng?

Một lần cuối tôi nhấn mạnh, các editor và độc giả làm ơn hãy tôn trọng chính ngôn ngữ mẹ đẻ của mình, hãy cố gắng giữ đúng tinh thần của dịch thuật, cố gắng chuyển ngữ những từ ngữ, câu cú có thể chuyển ngữ, nếu bạn thích câu chữ của nguyên tác, hãy để nó ở phần chú thích. Việc giữ lại những từ ngữ "Thuần Hán" không có ý nghĩa trong Tiếng Việt không thể hiện cái hay, cái sang, mà chỉ thể hiện sự nghèo nàn của các bạn trong chính ngôn ngữ mẹ đẻ của mình mà thôi.

Đã mì ăn liền thì phải chịu cholesterol thôi Nhu cầu đọc có nhưng cần nhanh thì làm đại. Đọc riết thành thường. Hậu quả khách quan mà thôi. Được cái này phải chịu mất cái kia chứ

Ta có đọc truyện trên waka, công nhận đọc tốt hơn nhưng không phải vì vậy mà không bị "lậm" tàu, câu cú nhiều khi lôi thôi. Đồ trả tiền còn vậy thì thời buổi hơi xuống cấp, thôi tặc lưỡi cho qua.

Báo chí bây giờ viết tiếng Việt cũng kỳ lạ. Nó không giống như mấy chục năm về trước nữa. Người việc bây giờ nói chuyện cũng ngộ. Ta nghĩ nó sai nhưng chắc lẽ trường học k quá chú trọng văn học, người ta đọc cũng ít hơn trước nên ngôn ngữ xuống cấp.

@Mèo Bụng Phệ mời mèo mập đi mua từ điển tiếng Việt, lật ra sẽ có định nghĩa về chữ "bất quá" và cách sử dụng.

 

[Ưa Khẩu Nghiệp Nhất 4rum]

Đã mì ăn liền thì phải chịu cholesterol thôi Nhu cầu đọc có nhưng cần nhanh thì làm đại. Đọc riết thành thường. Hậu quả khách quan mà thôi. Được cái này phải chịu mất cái kia chứ

Ta có đọc truyện trên waka, công nhận đọc tốt hơn nhưng không phải vì vậy mà không bị "lậm" tàu, câu cú nhiều khi lôi thôi. Đồ trả tiền còn vậy thì thời buổi hơi xuống cấp, thôi tặc lưỡi cho qua.

Báo chí bây giờ viết tiếng Việt cũng kỳ lạ. Nó không giống như mấy chục năm về trước nữa. Người việc bây giờ nói chuyện cũng ngộ. Ta nghĩ nó sai nhưng chắc lẽ trường học k quá chú trọng văn học, người ta đọc cũng ít hơn trước nên ngôn ngữ xuống cấp.

@Mèo Bụng Phệ mời mèo mập đi mua từ điển tiếng Việt, lật ra sẽ có định nghĩa về chữ "bất quá" và cách sử dụng.

Bất quá trong tiếng Việt và bất quá trong tiếng Trung không giống nhau chị ạ )

 

[꧁Hâη✮D¡꧂]

Ta nghĩ nó sai nhưng chắc lẽ trường học k quá chú trọng văn học, người ta đọc cũng ít hơn trước nên ngôn ngữ xuống cấp.

Muội nghĩ không nên đổ lỗi này cho nhà trường, vì học hay không là do học sinh, do phụ huynh, chứ nhà trường đâu ép được?
Cô giáo văn cũng khổ lắm chứ bộ. Dạy các cháu cả năm mấy trăm tiết ngữ pháp, văn học, chữa từng dấu chấm, dấu phẩy, trạng ngữ, bổ ngữ, định ngữ... Ấy thế mà kiến thức cô dạy rồi cũng chịu thua mớ truyện ba xu lậm Hán hết ráo.

 

[Vivian Nhinhi]

Mỗi một câu dịch mình đều phải viết -> xóa -> nhẩm lại trong đầu -> Tổ chức lại câu -> Chọn lại từ -> Viết lại.
Cái này vẫn còn đỡ
Nguy hiểm nhất là xểnh ra cái tay đã táp Hán Việt vào.

 

[Mèo Bụng Phệ]

Đã mì ăn liền thì phải chịu cholesterol thôi Nhu cầu đọc có nhưng cần nhanh thì làm đại. Đọc riết thành thường. Hậu quả khách quan mà thôi. Được cái này phải chịu mất cái kia chứ

Ta có đọc truyện trên waka, công nhận đọc tốt hơn nhưng không phải vì vậy mà không bị "lậm" tàu, câu cú nhiều khi lôi thôi. Đồ trả tiền còn vậy thì thời buổi hơi xuống cấp, thôi tặc lưỡi cho qua.

Báo chí bây giờ viết tiếng Việt cũng kỳ lạ. Nó không giống như mấy chục năm về trước nữa. Người việc bây giờ nói chuyện cũng ngộ. Ta nghĩ nó sai nhưng chắc lẽ trường học k quá chú trọng văn học, người ta đọc cũng ít hơn trước nên ngôn ngữ xuống cấp.

@Mèo Bụng Phệ mời mèo mập đi mua từ điển tiếng Việt, lật ra sẽ có định nghĩa về chữ "bất quá" và cách sử dụng.

Em biết nghĩa của nó mà. Nhưng nhiều khi đọc lướt qua lấy ý, cũng chả để đi nó có lậm hay không. Lâu dần, không cẩn thận thì chính bản thân cũng lậm, thế là xong.
Nhiều ông nghiện truyện, chấp nhận đọc cv. Lâu dần họ thà đọc cv chứ không thèm đọc bản dịch mặc dù có. Lý lẽ của họ đơn giản và cũng cực kỳ đau bụng: đọc cv nó mới đúng văn phong.
Thôi thì lựa chọn của người ta, có nói cũng chẳng được. Giữ mình cái đã.

 

[Ưa Khẩu Nghiệp Nhất 4rum]

Muội nghĩ không nên đổ lỗi này cho nhà trường, vì học hay không là do học sinh, do phụ huynh, chứ nhà trường đâu ép được?
Cô giáo văn cũng khổ lắm chứ bộ. Dạy các cháu cả năm mấy trăm tiết ngữ pháp, văn học, chữa từng dấu chấm, dấu phẩy, trạng ngữ, bổ ngữ, định ngữ... Ấy thế mà kiến thức cô dạy rồi cũng chịu thua mớ truyện ba xu lậm Hán hết ráo.

Minh quen rất nhiều người to đầu rồi nhưng lậm thì vẫn lậm, đấy là do nhận thức của mỗi cá nhân. Cũng như quá nhiều người tiếp xúc với truyện convert từ khá sớm (các bé tiểu học, cấp hai...), cứ đọc vô tội vạ không biết phân biệt và sàng lọc, nên càng không ý thức được là bản thân sai nữa.