Theo cá nhân mình thì thần niệm sẽ hình thành một cái giống như là vực. (Cái khái niệm này thì chắc chắn bạn đã thấy rất nhiều trong truyện kiếm hiệp, trong các truyện tranh hơi hướng kiếm hiệp cũng vậy.)
Trong truyện kiếm hiệp "vực" của một cao thủ, giống như là việc cao thủ đó luyện cho các xúc giác của mình tốt đến nỗi dù nhắm mắt lại, chỉ cần nghe âm thanh, cảm nhận gió thổi, cảm nhận nhiệt độ ... xung quanh là đã khiến người ta dựng lại được hoàn cảnh xung quanh. Bất cứ biến động nào trong "vực" của họ, họ đều tính toán và đưa ra được tác nhân gây nên là gì.
Với các cao thủ tu tiên, người ta không dùng xúc giác (vì tu tiên, là gần với tự nhiên, đến mức đồng hóa với thiên địa, họ có thể hòa mình quá tốt vào thiên nhiên, nên dựa vào xúc giác không còn hiệu quả) => đưa ra khái niệm "thần niệm". Trong hầu hết các truyện, khi thần niệm chưa thực thể hóa (hầu hết các truyện tiên hiệp viết tốt (logic), đều đưa ra sự phát triển thần niệm từ chỗ ko có -> phát triển đến khi có thể "nội thị"-nghĩa là xem xét tất cả các biến hóa trong cơ thể, rồi mới đến bước dần dần khuyết tán thần niệm ra bên ngoài cơ thể-ở đây có thể hiểu là thần niệm đã thành 1 loại năng lượng, thực thể hóa và có ảnh hưởng đến môi trường xung quanh).
Kết luận: Các cao thủ tu tiên không còn tiếp thu các thông tin đến từ "vực" thông qua xúc giác (da, tai, mũi...) mà chủ yếu là qua não (sự khác biệt lớn nhất giữa người bình thường và người tu tiên). Đây là lí do tại sao cấp càng cao, thần niệm càng phải mạnh.
Vậy theo mình, ta nên đối đãi với thần niệm (hay năng lượng ý trí) như một loại năng lượng mới(sóng âm có được từ giao động cơ, ánh sáng có được là do bức xạ điện từ).
Khi đã coi "thần niệm li thể" là một loại vật chất (vì nó đã được thực thể hóa), tức là nó đã mang lưỡng tính sóng-hạt
http://vi.wikipedia.org/wiki/Lưỡng_tính_sóng-hạt
Tiếp theo, để gọn, mình sẽ gọi "vùng được bao trùm bởi thần niệm" là "vực" cho nó ngắn.
Và ta giả sử nhân vật mr.A là người tu tiên mà ta cần phân tích.
Về cơ chế để một người bao phủ thần niệm có thể biết mọi thứ xảy ra trong "vực" của mình: Không phải lúc nào nhân vật (giả sử là A) cũng để "vực" của mình ở mức cực hạn mà thông thường thì không dùng, hoặc để "vực" ở một mức nhỏ hơn nhiều (truyện nào cũng nói, nếu thường xuyên duy trì "vực" sẽ rất hao tổn tâm thần) còn theo mình thì trong cái gọi là "vực", họ phải dùng "năng lượng tinh thần" đã được thực thể hóa của mình bao trùm lên một bán kính nào đó. khi đó trong "vực" này tràn đầy năng lượng tinh thần của A. Bất cứ một thứ gì xảy ra cũng sẽ dẫn đến giao động sóng trên môi trường là năng lượng tinh thần của A. Giao động này sẽ được lan truyền đến thần kinh của nhân vật A tiếp thu và phân tích. => A biết được điều gì đang xảy ra
Đậu hũ không thấy truyện nào cũng nói, khi thần niệm đạt đến 1 mức nào đó, sẽ có thể "nhất tâm nhị dụng"... nghĩa là cùng 1 lúc làm nhiều việc ah?
Chúng ta vẫn vừa nói vừa suy nghĩ vừa cảm nhận đó thôi. (về vừa nghĩ vừa nói thì khỏi ví dụ nhé. vừa nghĩ, vừa nói, vừa cảm nhận: bạn đang nói chuyện về một vấn đề chuyên nghành (vừa nói vừa nghĩ) thì có 1 thằng chọc vô mông, nếu lúc đấy ko cảm nhận được chả lẽ nói xong rồi mới hét lên là "đau quá" ah

)
Nếu nói vận tốc = vận tốc dòng điện thì cũng khó. theo mình hiểu thì bạn đang nhắc đến thì là tốc độ lan truyền của dòng điện (tức là tốc độ truyền thông tin. Chi tiết tại:
http://vnexpress.net/tin-tuc/khoa-hoc/hoi-dap/toc-do-cua-dong-dien-2832837.html) tức là ~ vận tốc ánh sáng (300.000km/s).
Lý thuyết này có vẻ hợp lý vì trong hầu hết các truyện thì độ "phủ sóng" của thần niệm đều ko quá lớn (như lão Ma con trai lão béo nổi tiếng trâu bò, đã là Đại Thừa kỳ, cũng chỉ bao quát tầm vài vạn dặm tức vài chục nghìn km. 1 dặm = 500m, 1 vạn = 10.000), độ trễ của tín hiệu ko đến 1s => chấp nhận được.
Tuy nhiên, một số truyện thì 1 thằng nó quản lý cả mấy giới, thần niệm phủ khắp nơi thì ta chấp nhận là tác giả chém, hoặc lúc đó bọn nó truyền nhận dữ liệu ko giống người bình thường là nhận dữ liệu nhờ dòng điện trong cơ thể nữa mà bằng cái khỉ gió j đó, có thể lúc đó não của bọn đó bao gồm các siêu-nơ-ron với cấu-tạo-hư-cấu :v