Kinh thành Thăng Long là nơi phồn hoa đô thị nhất nước ta thời ấy. Vừa bước qua cổng thành, khu phố náo nhiệt, đông đúc đã hiện ra trước mắt Khoai và Lạc. Nhà cao cửa rộng, xe ngựa tấp nập, người đi buôn, người đi bán đông đến nỗi không thể nào phân biệt được. Bước trên con đường lát đá với hai bên là hàng mái ngói đỏ tươi, Khoai và Lạc choáng ngợp trước khung cảnh nơi Kinh thành. Nhìn những ông chủ, bà chủ mặc quần áo đẹp, tay cầm ống điếu, tay chỉ trỏ người bốc vác hàng: "Bên này bên này, nhanh cái chân lên một tí đi, đặt nó xuống kia, đúng rồi", Lạc chỉ cho Khoai thấy và nói:
- Làm việc chăm chỉ đi, rồi một ngày chúng ta cũng sẽ được như thế.
Khoai ngạc nhiên:
- Được như thế? Có gì thú vị lắm sao?
Lạc lắc đầu:
- Không hiểu thì thôi. Sau này giàu có, tôi sẽ cho cậu nếm trải cảm giác ấy.
Khoai:
- Cảm ơn, khỏi cần đi.
Đi được một lúc, họ qua một cửa hàng gốm. Khoai kéo Lạc vào xem và nói:
- Thì ra ấm chén của nhà phú ông Phạm Lục từ đây mà ra.
Bên trong tiệm làm gốm, một công nhân bê bình gốm mới ra lò ra cửa, vấp phải bậc thềm mà ngã sấp mặt. Bình gốm nhỏ bằng bát hương vỡ tan tành, chủ nhà chạy ra mà nói với người công nhân:
"Ôi trời ơi, sao mà hậu đậu thế, vỡ hết rồi. Cậu có biết cái bình này bao nhiêu không? Tôi đã hứa với lão Quách sẽ làm xong cái bình tinh xảo này trong tháng này rồi. Cậu có biết giá của nó đắt thế nào không? Tôi sẽ trừ hai tháng lương của cậu cộng với khoản tiền đền bù uy tín là một tháng lương nữa."
Nhìn thấy cảnh đó, Lạc lắc đầu ngao ngán:
- Nhìn thấy rồi chứ, đi thôi. Rủi ro quá lớn.
Khoai và Lạc tiếp tục đi qua một trường học, thấy Khoai lại có vẻ thích thú, Lạc lắc đầu ngao ngán:
- Không có tiền học đâu. Hơn nữa, nhìn gương lão Trai nhà mình đỗ tú tài đấy rồi cũng về nhà chăn trâu, ở ẩn chứ có khác gì. Bỏ đi.
Vừa quay mặt đi tiếp thì Khoai và Lạc giật mình vì gặp một người ăn mặc chỉnh tề, nụ cười niềm nở, mở lời chào nồng hậu. Người này nói:
- Chào hai vị sư huynh. Có phải hai vị đây là từ quê lên muốn tìm việc làm không?
Khoai nhanh miệng:
- Đúng rồi, chúng tôi đây tuy từ xa mới tới Kinh thành nhưng việc gì cũng có thể làm. Chỉ tiếc là chưa tìm được nơi phù hợp.
Người kia lại nói:
- Chọn việc thì đơn giản. Chọn việc gì để giàu có mới là khó khăn. Bản thân tôi cũng là người ngoại tỉnh như các vị, từng buôn trải đủ nghề và nếm mật nằm gai đủ rồi. Có những lúc tôi đã muốn buông bỏ nhưng tôi luôn nỗ lực, nỗ lực và rồi tôi nhận ra: "Có những thứ nỗ lực mãi cũng không giàu lên được, nhưng có những thứ chỉ cần bỏ tiền vào là có thể giàu"...
Dừng lại một chút quan sát vẻ mặt trầm ngâm suy nghĩ của Lạc và Khoai, người này nói tiếp:
- Các vị có nhìn thấy tòa lầu cao nhất Kinh thành kia không? Đó là nơi ông chủ của tôi sống, Còn bản thân tôi thuộc dạng nghèo nhưng cũng đã sở hữu 3 cửa hàng dệt vải, 5 nhà hàng ăn uống, 2 nhà trọ cho khách thuê. Các vị có muốn biết bí quyết không?
Khoai và Lạc cúi đầu vào gần người lạ mặt, đồng thanh nói:
- Có!
- Vậy hãy cùng giơ nắm đấm lên và nói thật to: "Tôi giàu có, tôi quyết tâm".
- Tôi giàu có! Tôi quyết tâm!
Tiếng hô to lớn của Khoai và Lạc khiến những người xung quanh để ý, nhiều người chỉ bĩu môi một cái rồi lại thôi. Đến đây, người kia nói tiếp:
- Những người anh em của tôi, bí quyết rất đơn giản. Thực ra, chúng tôi không thiếu khách hàng nhưng vấn đề là chưa có vốn, chỉ cần các vị cho chúng tôi mượn tạm tài sản của các vị một thời gian. Sau hai đến ba tháng, chúng tôi sẽ trả lại với số tiền gấp từ 10 đến 15 lần. Các vị sẽ đưa tài sản cho tôi chứ?
Khoai và Lạc đồng thanh:
- Dĩ nhiên rồi!
Người lạ:
- Vậy hãy đưa tài sản của các vị cho tôi.
Khoai vác gánh tre vào đưa cho người đó:
- Đây, chúng tôi chỉ có gánh tre này.
Người lạ:
- Trời ạ, mấy que củi này thì làm được gì? Tài sản, ý của ta là tiền ấy. Các người có tiền hay không?
Lạc nói:
- Tiền chúng tôi có, nhưng đã tiêu hết rồi. Có thể cho tôi thế thân để làm vốn không?
Người lạ bỏ chạy:
- Thôi thôi các người cút đi, đúng là tốn nước bọt mà.
Khoai và Lạc đuổi theo:
- Này này, huynh đệ, có gì từ từ nói chứ.
Khoai và Lạc đi qua đi lại mấy vòng không thấy có công việc gì khả quan, liền tiến đến bốc vác hàng thuê cho một lái buôn người Ấn Độ. Bốc hàng xong, cả hai mệt mỏi ngồi gục xuống đường, ông chủ đưa cho họ 4 đồng bạc trắng cùng nụ cười niềm nở. Xe ngựa rời đi khi trời đã tối, hai người ngồi bệt xuống vệ đường, không quên chào tạm biệt ông chủ:
- Cảm ơn ông, hẹn gặp lại.
Lạc dựa vai vào Khoai nói:
- Cậu đã đói chưa?
Khoai nói:
- Dĩ nhiên rồi.
Lạc:
- Đi mua cái gì đó về ăn đi.
Hai người đi đến một tiệm đồ ăn, Lạc ngồi đĩnh đạc xuống ghế, giơ 4 đồng bạc trắng lên gọi lớn:
- Chủ quán, cho một đĩa đùi gà, hai bát xôi lớn, hai bình rượu lên đây.
Tiếng vọng từ bếp lên: "Có ngay, có ngay".
Nửa canh giờ sau, Khoai và Lạc bị ông chủ cầm chổi đập và đuổi ra khỏi quán:
- Cút đi hai thằng tỉnh lẻ rách, có 4 đồng bạc mà đòi vào quán này ăn à. 4 đồng bạc ở đất Kinh thành này chỉ đủ mua hai cái bánh rán thôi. Lần tới đừng để tao gặp lại nữa.
Khoai và Lạc khoác vai nhau trên con đường tối om trong cơn say, miệng không ngừng hát bài hát nổi tiếng thời ấy:
"Quê hương tươi đẹp một thời
Trồng cây, thả cá cho đời ấm no
Giờ đây nặng gánh âu lo
Quyết lên thành phố giàu to mới về..."
Uỳnh! Đoàng!
Trời bỗng đổ mưa lớn, Khoai và Lạc lúc này phần nào đã tỉnh rượu, chạy vào mái của cổng thành. Ánh đèn vẫn sáng nhưng anh lính gác thành ở căn lầu bên trên đã ngủ từ thuở nào. Hai người co ro, đứng cạnh nhau giữa trời khuya rét mướt. Bỗng từ xa, một người đàn ông cầm ô đi tới, gập ô lại, người này bước từng bước chậm rãi đứng cạnh Khoai, hích nhẹ cái hông vào người Khoai:
- Giá bao nhiêu?
Khoai và Lạc ngạc nhiên, ngoảnh mặt lên nhưng chưa kịp nói gì. Người đàn ông kia thấy khuôn mặt hai Khoai và Lạc có phần cũng tuấn tú, lại khỏe mạnh, ông ta nở nụ cười khoái chí nói:
- Cả hai người luôn cũng được, 300 đồng bạc trắng nhé!
Nói rồi tay ông ta rờ đến và nắm lấy tay Khoai, Khoai sợ hãi cầm lấy tay Lạc và hai người cùng chạy trong mưa:
- Chạy đi.
Người đàn ông ở lại thắc mắc:
- Hứ, kiêu thế, 300 mà còn chê à!
Khoai và Lạc cảm thấy đã chạy được một quãng xa thì Khoai nói:
- Dừng lại, chắc đã đủ xa rồi.
Khoai bắt đầu nôn, có lẽ đó không phải là nôn do uống rượu mà là buồn nôn do cái cảm giác ghê tởm:
- Ọe, thật không thể tưởng tượng nổi.
"Gâu, gâu, gâu,..."
Vẫn còn thở dốc, nhưng đàn chó xung quanh bắt đầu đuổi họ. Họ lại tiếp tục chạy theo hướng ngược lại, đi qua cổng thành và thấy ông ta đang hôn một người đàn ông khác, một mắt ti hí nhìn họ chạy. Khoai và Lạc càng chạy nhanh hơn. Đến khi không chạy được nữa, Lạc cũng lại nôn ra:
- Thật là ngoài sức tưởng tượng mà.
Bỗng một chiếc ô không biết từ đâu tới, che cho họ. Khoai ngoảnh mặt lên thì thấy một người đàn ông khác, Khoai nói với Lạc:
- Còn chạy được nữa không?
Lạc:
- Chịu thôi, nói với ông ta chúng ta không phải như ông ta nghĩ.
Người đàn ông giở ra một chiếc ô nữa che cho Lạc và nói:
- Chạy mệt chưa? Mệt rồi thì về với ta.
Dần trấn tĩnh, Khoai và Lạc có thể nhận ra người đàn ông đó là ông chủ quán ăn lúc nãy đã đuổi họ đi. Ông ấy chỉ là trong phút chốc tức giận nên mới làm vậy, chứng kiến hai chàng trai thật thà, khỏe mạnh mà chật vật nơi đô thị, ông đã thương xót mà đi tìm họ.
Thì ra, trong đời ta, có những thời điểm mà người tốt sẽ xuất hiện. Hãy trân trọng họ!
