[Thơ] [Hướng dẫn] Cách làm thơ cho các thành viên

[Quần Đùi Hoa]

10. Thơ sáu chữ

Cách gieo vần của thể thơ này được chia làm hai loại: gieo vần ôm, và cách gieo vần tréo còn luật bằng trắc thì chưa thấy được áp dụng theo bất cứ quy định nào.

Thí dụ: Vần ôm

Nếu ngày mai em có tới
Mang cho anh đám mây xanh
Và một cơn gió trong lành
Làm hành trang anh đi tới

Thí dụ: Vần tréo

Quê Hương là gì hả mẹ ?
Mà Cô Giáo dạy phải yêu
Quê hương là gì hả mẹ ?
Mài ai đi cũng nhớ nhiều

(Huyền Kiêu)

 

[Quần Đùi Hoa]

11. Thơ Cổ Song Tứ Lục Bát
Hai câu đầu là bốn chữ, câu thứ ba là sáu chữ và câu cuối là tám chữ theo luật như sau:

Đoạn một
x B x T(v)
x T x B(v)
x B x T x B(v)
x B x T x B(v) T B(v*)

đoạn hai:
x B x T(v*)
x T x B(v)
x B x T x B(v)
x B x T x B(v) T B(v)

Nếu như bắt đầu câu thứ nhất là T B T thì câu 4 chữ thứ hai phải là B T B, nhưng câu thu' ba thứ t.ư đều là B T B như bình thường

Thí dụ:

Lòng như tơ RỐI
Mặn đắng bờ MÔI
Mất nhau ta mất thiệt RỒI
Còn đây nỗi khổ mình TÔI hận LÒNG

Tâm còn giao ĐỘNG*
Lòng còn Mãi MONG
Bóng hình vẫn giữ trong LÒNG
Người ơi có thấu lệ ĐONG nhạt NHÒA*

 

[Quần Đùi Hoa]

12. Lục bát liên hoàn

Lục Bát là loại thơ một câu sáu chữ rồi đến một câu tám chữ cứ thế nối liền nhau. Bài thơ lục bát thông thường được bắt đầu bằng câu lục và kết thúc bằng câu bát. Đôi khi cũng có trường hợp kết thúc bằng câu lục để đạt tính cách lơ lửng, hiểu ngầm, hay hầu đạt tính cách đột ngột.

Lục Bát là thể thơ thông dụng nhất, vì cách làm và gieo vần tương đối đơn giản.
Lục= sáu chữ --- chữ thứ 2 Bằng, thứ 4 Trắc, thứ 6 Bằng
Bát= tám chữ --- chữ thu 2 Bằng, thứ 4 Trắc, thứ 6 Bằng, thứ 8 Bằng

Trong thơ lục bát, chữ thứ sáu của câu Lục, vần với chữ thứ sáu của câu Bát. Chữ thứ tám của câu Bát vần với chữ thứ sáu của câu Lục kế tiếp và cứ theo quy luật đó cho đến hết bài thơ. (Chữ thứ 6 và thứ 8 của câu bát nên thay đổi, hễ chữ này không dấu thì chữ kia có dấu hyền hay ngược lại ).


Ngồi chờ hết cả đêm nay x B x T x B(v)
Chỉ mong anh được xuân này bình yên x B x T x B(v) x B(v)
Cớ sao anh lại không lên x B x T x B(v)
Vô tình anh lại bỏ quên tim này x B x T x B(v) x B(v)

Tuy nhiên vẫn có những trường hợp ngoại lệ
1.Chữ thứ 2 câu lục có thể là trắc, khi ấy nhịp thơ ngắt ở giữa câu

Người nách (T) thước, kẻ tay đao
Đầu trâu mặt ngựa, ào ào như sôi
(Nguyễn Du)

2.Chữ cuối câu lục có thể vần với tiếng 4 câu bát, khi đó chữ 2 và 6 của câu bát sẽ đổi ra trắc. Câu thơ sẽ ngắt nhịp ở giữa câu bát

Đêm nằm gối gấm không êm
Gối lụa (T) không mềm bằng gối (T) tay em
Hoặc
Con cò mà đi ăn đêm
Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao

 

[Quần Đùi Hoa]

13. Thơ tám chữ

Thơ tám chữ là thể thơ mỗi dòng có tám chữ. Tuy là thơ tự do, nhưng vẫn có luật của nó.

Thể thơ này không có quy luật nhất định, có nghĩa là vần điệu tự do hơn. Thể thơ tám chữ chú trọng rất nhiều trong cái "nhạc" của từng câu thơ.
Làm thơ tám chữ dễ dàng hơn những thể thơ khác rất nhiều vì không bị luật thơ gò bó.

a, Luật bằng trắc

Thường thì trong câu để có âm điệu du dương hễ chữ cuối có thanh trắc thì chữ thứ 3 trắc, chữ thứ 5 và 6 bằng; chữ cuối có thanh bằng thì chữ thứ 3 bằng, chữ thứ 5 và 6 trắc.

* Chữ cuối có thanh trắc thì chữ thứ ba là thanh trắc, thứ năm hoặc sáu là thanh bằng:

Ngắt câu chữ thứ 5 : x x T (b) B x x T
Ngắt câu chữ thứ 6 : x x T x (b) B x T

* Chữ cuối có thanh bằng thì chữ thứ ba là thanh bằng, chữ thứ năm hoặc sáu là thanh trắc:

Ngắt câu chữ thứ 5 : x x B (t) T x x B
Ngắt câu chữ thứ 6 : x x B x (t) T x B

Nhưng nhiều tác giả làm thơ cũng không theo quy định bằng trắc này.

Trong một câu, nên có sự cân bằng giữa số lượng các thanh bằng và thanh trắc, ví dụ Bằng /Trắc = 3/5 hay ngược lại. Thanh bằng trắc cũng nên xen kẽ đều đặn để câu thơ uyển chuyển nhịp nhàng.

b, Cách ngắt nhịp

Câu thơ 8 chữ có thể được ngắt nhịp bất kỳ, thường ngắt nhịp 3/5, 3/3/2, 3/2/3, cũng có khi 4/4, 2/2/2/2, 5/3...
Chúng ta nên thay phiên cách ngắt nhịp để bài thơ có tiết tấu hay (tiết tấu nghĩa là nhịp nhàng, do cách ngắt nhịp, đoạn dài đoạn ngắn mà thành)

Ta rắp nâng lời chào/ ngày mới mẻ,
Vì Đông,/ Thu,/ hay Hạ/ cũng như Xuân;
Cũng có tình riêng/ với lòng thi sĩ.
Ta vui ca/ trông ngày tháng xoay vần.
(Khúc ca hoài xuân - Thế Lữ)

 

[Quần Đùi Hoa]

14. Thể "Song Tứ Lục Bát" (4 - 4 - 6 - 8)

Là biến dạng của song thất lục bát.
Trong thể này các chữ vần vơí nhau đều là vần bằng


1. Chữ cuối câu 2 (4 chữ) vần vơí chữ cuối câu 1 (4 chữ)
2. Chữ cuối câu 3 (6 chữ) vần vơí chữ cuối câu 2)
2. Chữ thứ 6 câu 4 (8 chữ) vần vơí chữ cuối câu 3
4. Chữ thứ 8 câu 4 vần vơí chữ cuối câu 1 của đoạn tiếp

Sau đây là những thí dụ của thể 4,4,6,8

Có những buổi chiều
Vắng bóng người yêu
Em ngồi xõa tóc cơ liêu
Trên không vẳng tiếng sáo diều vu vơ

Một chiều mơ
Lại một chiều thơ
Em đan mộng đẹp bằng tơ
Có người làm nhện đứng chờ mối em

Những buổi chiều êm
Đưa võng bên thềm
Nhớ em mắt biếc môi mềm
Người về đoàn tụ êm đềm gối chăn .

 

[Quần Đùi Hoa]

15. Thể 4 - 4 - 7 - 7

1. Chữ cuối câu 2 (4 chữ) vần vơí chữ cuối câu 1 (4 chữ)
2. Chữ cuối câu 3 (7 chữ) chỉ cần là thanh trắc
3. Chữ thứ 5 câu 4 (7 chữ) vần vơí chữ cuối câu 3
4. Chữ thứ 7 câu 4 vần vơí chữ cuối câu 1 của đoạn tiếp

Một biến dạng khác của thể

1. Chữ cuối câu 2 (4 chữ) vần vơí chữ cuối câu 1 (4 chữ)
2. Chữ cuối câu 3 (7 chữ) chỉ cần là thanh trắc
3. Chữ thứ 5 câu 4 (7 chữ) vần vơí chữ cuối câu 3
4. Chữ thứ 7 câu 4 vần vơí chữ cuối câu 1 và 2

Tức là các đoạn 4 câu độc lập với nhau không cần nối vần như dạng ở trên .

Phải em đó không?
Ơi bé má hồng
Mang giọt nắng về cho tan tuyết
Cho tình ấm lại, hết mùa đông

Em tuổi hai mươi
Xanh giấc mộng đời
Tung cánh hoa gửi hương theo gió
Đến nơi nào xa thẳm mù khơi

Có kẻ dừng chân
Bên nỗi điêu tàn
Rồi một chiều trong cơn gió thoảng
Mùi hương ngào quyện bước lang thang

Quên đời phiêu lãng
Ôm giấc mộng vàng
Ta ước mơ làm chim hồng tước
Đến bên người hết kiếp đi hoang.

 

[Quần Đùi Hoa]

15. Chơi chữ

Thể thơ chơi chữ rất phong phú và hứng thú. Chỉ xin liệt kê ra đây vài bài mẫu :

a, Chơi theo vần A B C. . .
Muốn Quy Thuyền
A Di Ðà Phật muốn quy thuyền,
B bết lòng tham hãy cứ nguyên.
C xích cho gần nơi cửa tịnh,
Ð đầu nguyện dứt mối trần duyên.

Dở Dang
E không thoát khỏi xa niềm tục,
F gượng rồi ra cũng hão huyền.
T tái trần duyên tu chẳng trọn,
Y thời cũng trả,bát không quyên .


b, Chơi theo các dấu: Huyền - Sắc - Nặng - Hỏi

Huyền diệu trông lên cửa đạo thuyền,
Sắc không khôn rõ thấu căn nguyên
Nặng nề nghiệp chướng e chưa hết,
Hỏi mấy ai đà có thiện duyên .


c, Các từ trong bài thơ đều dùng một phụ âm hay nguyên âm
Chuyện Cô Cháu
Cô chẳng cho con cả chén chè
Cô cho chút chút,chán cô chưa.
Chè còn,cô cất cho chua cả,
Con cũng chê,mà chó cũng chê.

Chớ chớ, cháu cô chỉ chãnh chòe,
Cháo chè chi chiết chán chường chưa!
Chén chè cô cúng cho chùa cả,
Cầu cháu cùng cô chồng chẳng chê!

d, Ý của các từ , cụm từ, câu thơ đều phải hiểu theo nghĩa bóng, điển. . .

Thể thơ chơi chữ này thú vị và bất ngờ nhất vì có khi người đọc nghĩ ra những ý mà chính tác giả cũng không nghĩ ra.
Tắm Trong Tù

Vùng vẫy mình trong bể nước đầy
Hết kỳ lại cọ,chẳng rời tay
Ông Tây cứ bảo mình yêu nước,
Ừ,chẳng yêu sao lại thế này ?

Chú thích: Lệ nhà tù, một tuần mới cho tắm một lần, nên mỗi khi tắm, phạm nhân vùng vẫy kỳ cọ trong bể nước cho bằng đã.
Ghẹo Sư nữ
Ôm tiu cắp mõ ngủ kho kho,
Gió thổi mùng thiền mát mẻ cô,
Cánh cửa từ bi gài lỏng khóa,
Nén hương tế độ đốt đầy lò.
Cá khe lắng kệ đầu ngơ ngác,
Chim suối nghe kinh cổ gật gù.
Nhắn với chúng sinh lòng muốn độ,
Ðêm đêm thường niệm chữ nam vô!

 

[Quần Đùi Hoa]

16. Bát điệp *


Thể thơ trong đó tất cả 8 câu đều có lồng vào 1 hoặc 2 từ giống nhau.
Gái Muộn Chồng
Ai giám thương đâu gái có chồng
Thương vì một nỗi chực phòng không.
Thương con quốc đực kêu mùa hạ
Thương cái bèo non giạt biển đông
Thương vợ chồng Ngâu duyên chểnh mảng,
Thương cha mẹ nhện số long đong.
Cái thương quân tử thương là thế,
Có giám thương đâu gái muộn chồng.
(Khuyết Danh)
Còn Chơi
Ai đã hay đâu tớ chán đời
Ðời chưa chán tớ,tớ còn chơi.
Chơi cho thật chán,cho đời chán,
Ðời chán nhau thời tớ sẽ thôi.
* Nói thế,can gì tớ đã thôi ?
Ðời đương có tớ,tớ còn chơi.
Người ta chơi đã già đời cả
Như tớ năm nay mới nửa đời.
( Tản Ðà )


Chú thích:
Trong câu 5 Tản Ðà không có dùng từ đời
Nếu ta thay từ "can gì" bằng "đời nào" câu 5 thành:
Nói thế,đời nào tớ đã thôi
Thì bài thơ thuộc thể Bát điệp.

 

[Quần Đùi Hoa]

17. Liên ngâm *

Thể thơ trong đó 2 hoặc nhiều người làm chung một bài thơ lần lượt nhau mỗi người 1 hoặc 2 câu

Cảnh Tây Hồ

Bài này do bà Liễu Hạnh cùng ông Phùng Khắc Khoan, 1 ông họ Lý, 1 ông họ Ngô chơi thuyền ở Hồ Tây liên ngâm:

Liễu
Hồ Tây riêng chiếm một bầu trời
Lý
Bát ngát tứ mùa rộng mắt coi.
Cỗi ngọc xanh xanh làng phía cạnh,
Phùng
Trâu vàng biêng biếc nước vàng khơi.
Che mưa nhà lợp vài gian cỏ
Ngô
Chèo gió ai bơi một chiếc chài
Giậu thủng chó đua đàn sủa tiếng

 

[Quần Đùi Hoa]

18. Vè:

- Thể loại này thuộc loại khá dễ cho tất cả mọi người, chỉ cần chú ý một chút về cách thức là có thể làm được ngay. Vè đọc lên nghe rất vui tai, rất rộn rã, nhịp nhàng.

- Cách gieo vần trong vè là vần tiếp.

Ve vẻ vè ve
Cái vè câu cá
Nhà cũ vừa phá
Nhà mới dựng lên
Chỉ vài tấm phên
Tiền bạc không đủ
Xưa là địa chủ
Ruộng lắm tiền nhiều
Nay lại tiêu điều
Cầu bơ cầu bất
Xin được mảnh đất
Cắm vội cái lều
Chỉ tội một điều
Đất hơi xấu sắc
Bán buôn chẳng đắt
Bán lẻ chẳng xong
Suốt tháng long nhong
Một xu chẳng có
Xin thì chẳng bõ
Vì có ai cho
Đi cướp lại lo
Không đủ bản lĩnh
Thôi thì bình tĩnh
Suy xét trước sau
Sẵn có cần câu
Ao hồ cũng lắm
Kiếm vài con trắm
Con chép con mè
Nằm khểnh bụi tre
Thả câu qua bữa
Hàng xóm tối lửa...
Tắt đèn có nhau
Ai muốn đi câu
Vào đây mà pót
Không thì quay gót
Hoặc lặng mà nghe
Nghe vẻ nghe ve
Cái vè câu cá