Bắc Chu Vũ Đế tên thật là Vũ Văn Ung (宇文邕), biệt danh Nễ La Đột (祢罗突), là con trai thứ t.ư của Vũ Văn Thái, một quyền thần thời Tây Ngụy. Mẹ ông là Sát Nô thị, người Tiên Ti, khi đó là thiếp của Vũ Văn Thái. Ông được sinh ra vào năm 543, dưới thời Tây Ngụy, lúc đó cha ông Vũ Văn Thái đang nhậm chức ở Đồng Châu (同州; nay là Vị Nam, Thiểm Tây). Ông được đánh giá thông minh mẫn tiệp, hiểu biết lễ nghĩa. Năm 554, ông được Tây Ngụy Phế Đế Nguyên Khâm phong làm Phụ Thành quận công (辅城郡公).
Sau khi Vũ Văn Thái qua đời, người em họ Vũ Văn Hộ chấp chưởng quyền lực của dòng họ Vũ Văn, đã ép Tây Ngụy Cung Đế Nguyên Khuếch thiện nhượng cho anh trai ông là Vũ Văn Giác, tức Hiếu Mẫn Đế, lập ra nhà Bắc Chu. Tuy vậy, Vũ Văn Giác không dùng Hoàng hiệu Hoàng đế mà tự xưng là Thiên vương (天王). Vũ Văn Ung được phong làm Đại tướng quân, ra trấn giữ Đồng Châu.
Tuy Hiếu Mẫn Đế lên ngôi, nhưng Vũ Văn Hộ vẫn độc bá triều đình, điều khiển chính sự. Khi Hiếu Mẫn Đế âm mưu đảo chính, đoạt quyền từ tay người chú họ, Vũ Văn Hộ đã phế bỏ ông và ép phải tự sát. Sau đó, Vũ Văn Hộ tiếp tục lập người con trai khác của Vũ Văn Thái là Vũ Văn Dục lên ngôi, tức Chu Minh Đế.
Vũ Văn Ung được phong làm Đại t.ư không, tước vị Lỗ quốc công (鲁国公), rất được Minh Đế tín nhiệm, thường hay cho bàn việc quan trọng. Khi nghị chính, Vũ Văn Ung rất kiệm lời trong việc bàn bạc, tuy nhiên ông được Minh Đế nhận xét: "Người này tuy không thường nói, nhưng hễ khi nói ắc là luôn chính xác"[1].
Năm 559, Vũ Văn Hộ trao trả quyền lực kiểm soát triều chính cho Minh Đế, nhưng vẫn nắm quyền lực quân đội trong tay mình. Năm sau, nhận thấy mục đích diệt trừ mình của Minh Đế, Vũ Văn Hộ ngầm sai hộ quan Lý An (李安) hạ độc vào trong thức ăn của Minh Đế. Trước lúc chết, Minh Đế chọn em mình làm người kế vị. Quyền lực triều chính lại quay về trong tay Vũ Văn Hộ.
Năm 560, sau khi giết Minh Đế, Vũ Văn Hộ phò tá đưa Vũ Văn Ung lên ngôi. Suốt 12 năm, Chu Vũ Đế khiêm nhường không tỏ ra chống đối Vũ Văn Hộ. Ông ta yên tâm Vũ Đế là người dễ điều khiển.
Lên ngôi được 1 năm, Chu Vũ Đế bèn hạ lệnh: "Phàm là việc lớn đều do Vũ Văn Hộ quyết định, sau đó mới tấu lên". Vài năm sau, tiếp tục lại hạ lệnh: "Đại trủng Tể Tấn quốc công (tức Vũ Văn Hộ) đức cao vọng trọng, từ nay về sau tất cả các văn thư (bao gồm cả chiếu thư của hoàng thượng) đều chỉ có thể xưng chức vị hoặc tước vị chứ không được xưng tên". Đối với việc Vũ Văn Hộ có số vệ binh đông hơn Hoàng đế, Vũ Văn Hộ lạm dụng quyền lực của mình tàn hại trung lương, trọng dụng gian tà, cho đến việc con cháu Hộ bạo ngược, Ung đều nhất loạt không động tới.
Đầu năm 572, Vũ Đế quyết định dùng kế giết Hộ. Vốn Sát Nô Thái hậu hay uống rượu, Vũ Đế làm bài văn khuyên Thái hậu bỏ rượu và nhờ Hộ vào đọc hộ để thuyết phục mẹ. Một mặt, ông sắp sẵn phục binh trong cung Thái hậu. Vũ Văn Hộ không biết là kế lừa, bèn nhận lời. Khi vào trước mặt Thái hậu, Hộ quỳ xuống, cầm bài văn dõng dạc đọc. Trong lúc Hộ đang đọc thì Vũ Đế lấy cái hốt đánh mạnh vào đầu Hộ khiến Hộ ngã xuống bất tỉnh. Quân phục của Vũ Đế xông vào giết chết Hộ.
Kế đó, ông tiêu diệt phe cánh của Hộ và giành lại quyền lực. Vũ Đế phân chia lại quyền lực trong triều. Vũ Đế lập con mình là Lộ công Vũ Văn Uân làm Thái tử, đồng thời ra lệnh ân xá.
Trong thời gian Vũ Đế cai trị xảy ra sự kiện pháp nạn Phật giáo. Lúc ấy tăng lữ Bắc Chu có hàng trăm vạn người, hơn một vạn tự viện, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tài nguyên và ảnh hưởng đến cả số quan (vì đàn ông đi tu quá nhiều) của triều đình. Vũ Đế ra lệnh cải cách quan trọng nhất là cấm chỉ hai tôn giáo Phật và Đạo. Năm 574, Chu Vũ Đế ra sắc lệnh bãi bỏ Phật giáo, bắt các tăng sĩ về làm dân, xung vào binh nội; chùa chiền bị biến thành phủ đệ cho các vương hầu ở, dân chúng bị ngăn cấm không cho thờ cúng Phật. Chu Vũ Đế cho tịch thu toàn bộ chùa chiền, đất đai, tượng đồng, tài sản sung vào quân nhu. Kết quả tài chánh thu nhập tăng cao, quân đội ngày càng lớn mạnh. Chu Vũ Đế lại tiến hành chính sách diệt Phật ở vùng đất Bắc Tề và hạ chiếu thả nô tì. Nhưng ít năm sau, Tuyên Đế nối ngôi, lại sắc chiếu phục hưng Phật giáo, truyền dịch kinh luận.