Trấn Thiên
Phàm Nhân
Một người muốn phá vỡ chính mình.
Trấn Thiên
Trấn Thiên
Sau những ngày nắng nóng như thiêu như đốt, hôm nay trời cao bất ngờ ban xuống một cơn mưa. Mưa như trút nước, đổ ào ào khiến mặt đất ngập úng, đất bùn nhóp nhép dưới chân, trong không gian ngập ngụa mùi khăm khẳm của lá cây rữa và rơm rạ ẩm. Với thời tiết như vậy, không một ai trong cái phố nhỏ này muốn ra đường ngoài bà Bần bán nước chè xanh vẫn cố gắng mở hàng hòng kiếm vài đồng xu lẻ và mấy mụ đàn bà ngồi lê đôi mách đang túm năm tụm ba dưới mái hiên đối diện cổng nhà cụ Kiến nói gì đó có vẻ thần bí lắm.
Tú ghé mình ngồi bên bậu cửa, đưa mắt nhìn quang cảnh bên kia, cô đưa tay vuốt một sợi tóc mai rơi xuống, khe khẽ lắc đầu.
Đất trời âm u, sấm chớp vần vũ điểm vào cảnh hè những nét thê lương. Kỳ lạ thay, giữa màn nước đang thay nhau xé toạc mặt đất nổi lên là một đoàn người rồng rắn, xúm xít tiến ra từ trong nhà cụ Kiến. Cái cổng gỗ lên nước đen bóng to và nặng trịch tựa hồ sắp long ra. Từ xa, đám đàn bà tò mò nhìn về phía đoàn người kia.
Chỉ thấy dẫn đầu là thằng Doanh và thằng Cả con ông Lý cuối phố. Mỗi thằng một đầu, chúng nó đang khệ nệ khiêng một cái cáng gỗ. Trên cáng phủ một tấm vải trắng hơi cộm lên. Đi bên cạnh là cụ Kiến với thằng hầu xum xoe che cho lão cái ô vải dù đen bóng; mấy đứa con dâu đùa nhau câu gì đó rồi cười khúc khích. Và, ô kìa, chẳng phải cậu Phúc con cả nhà cụ Kiến kia sao? Cậu ta mới lấy vợ cách đây mấy tháng, nay lại thẫn thờ trong bộ áo the xộc xệch lấm lem bùn đất, cả khuôn mặt sưng húp như bị ai đánh, đôi mắt tím đen do bị Ả Phù Dung hành hạ, miệng lẩm bẩm:
- Sao nó lại chết nhỉ? Sao lại chết?
Một mụ đàn bà gầy và lùn đang ngồi bên này, nghển cổ nhìn theo cáng khiêng, hỏi với về phía người phụ nữ yểu điệu trạc ba mươi tuổi phía xa:
- Này, có chuyện gì đấy mợ hai?
Người phụ nữ bên kia người đã ướt lướt thướt, nghe hỏi bèn bĩu môi, cao giọng đáp lại:
- Có người chết, thế mà cũng hỏi!
Tú vừa nghe đã giật mình, cô đứng lên để nhìn cho rõ, có người chết? Ai chết?
Đoàn người vẫn cứ đi.
Vật trên cáng khiêng lắc lư, thằng Cả khiêng đầu cáng sơ ý vấp phải một hòn đá, suýt ngã dúi dụi. Cái cáng hơi khựng lại khiến cho một góc vải trắng tuột xuống, để lộ một khuôn mặt trắng bệch với mái tóc đen dày ướt sũng.
Chợt từ phía xa vang lên một tiếng cười lanh lảnh, bất giác khiến người ta rùng mình. Mụ đàn bà lùn ngoảnh lại, thì thào hỏi hai mụ còn lại:
- Này! Ai ấy nhỉ?
Một mụ khác vấn lại chiếc khăn mỏ quạ, ngồi dịch vào trong cho khỏi ướt, nhổ toẹt xuống đất một bãi nước quết trầu, đưa hai ngón tay quệt quanh mép:
- Còn ai vào đây nữa? Con dâu cả nhà cụ Kiến chứ ai?
- Sao thị lại chết nhỉ?
- Hứ! Làm ra cái chuyện lăng loàn đó thì chết là phải!
Những âm thanh sau đó nhỏ dần, cuối cùng tan vào tiếng mưa. Tú không thèm quan tâm tới những mẩu chuyện tầm xàm của đám đàn bà rỗi việc đó, cô choáng váng, lặng lẽ gục đầu vào cửa, nhìn theo đoàn người kia đi khuất. Những tiếng cười của mấy nàng dâu còn lại nhoè đi trong màn mưa dày, cậu cả Phúc bước những bước xiêu vẹo, cụ Kiến đạo mạo chắp tay sau lưng và mái tóc đen nhánh bết nước của nàng dâu cả như khắc vào cảnh cuối hè một bức tranh kinh dị.
Không ai nhớ cô Liên tới nhà cụ Kiến làm dâu vào ngày nào, chỉ nhớ khi đó hoa hoè đã nở rộ, phủ lên đất Thái Bình một tấm thảm trắng ngà. Ngày đó người ta chỉ biết có một thiếu nữ tuổi chừng hai lăm đột nhiên được cậu cả Phúc đưa về, cô gái này đẹp lắm, khuôn mặt trái xoan nhỏ nhắn, sống mũi dong dỏng cao, đôi mắt cong cong hình trăng non luôn nheo cười. Cho dù cô chỉ khoác trên mình bộ áo nâu thô sần đi chăng nữa, nét đẹp của cô vẫn rạng toả như ánh dương. Người ta bắt đầu bàn tán về Liên, chỉ bởi cô quá đẹp để xuất hiện ở nơi phố nhỏ này; quá đẹp để làm dâu nhà cụ Kiến; quá đẹp để theo một người đau ốm liên miên, cả ngày chỉ nằm bên bàn đèn như cậu Phúc.
Tú nghĩ tới đây bỗng nhớ ra rằng đã tới giờ nấu cơm, cô bèn quay xuống bếp, làm công việc hằng ngày của mình. Những hạt gạo trắng ngần đã qua sàng sẩy giờ được cho vào cái rá tre, chìm trong thau nước trong vắt mới múc trong chum ra. Tú đưa bàn tay chai sạn của mình khua nhẹ chỉ đủ để làm sạch gạo nhưng không làm nó mất đi dưỡng chất. Đoạn, cô nhấc rá lên, tiếng nước chảy xuống nghe như tiếng đồ sứ vỡ, Tú xoay xoay chiếc rá, vỗ nhẹ cho ráo gạo rồi từ từ cho vào nồi đất. Cô thêm nước vừa đủ để cho hạt cơm săn chắc mà không khô, mềm mại mà không nhão rồi đặt nồi lên bếp. Lửa nổi lên, Tú rút một nhúm rơm nhỏ, nhét vào bếp. Dùng cặp nặp cời tro, cô thấy bần thần cả người. Hình ảnh mái tóc đen nhánh kia cơ hồ hiện ra trước mắt.
Mưa ngớt dần, vài tia nắng đã lấp ló sau chân mây.
Tú không thường xuyên tiếp xúc với người nhà cụ Kiến, đúng hơn là cô không cùng đẳng cấp để có thể nói chuyện với họ, dù chỉ là một câu. Nhưng với mợ cả Liên thì ngược lại, lần đầu gặp Liên khi đi lấy nước ở giếng làng, Tú đã nảy sinh hảo cảm, sở dĩ vì cô không kênh kiệu giống như những cô con dâu còn lại của cụ Kiến.
Liên hiền lành, đằm thắm, dáng đi lúc nào cũng nhẹ nhàng, thanh thoát, khi cười cô cũng chỉ cười mỉm một cái, rất giống một vị tiểu thư có ăn có học, sinh trưởng trong một gia đình gia giáo đất Tràng An. Đó là suy nghĩ của riêng Tú, mỗi lần gặp Liên, cô luôn tự hỏi rằng tại sao một người như tốt đến vậy lại về làm dâu nhà cụ Kiến. Có khi Tú cũng nói xa nói gần với Liên nhưng cô ấy chỉ cười rồi trả lời:
- Thực ra có nhiều chuyện xảy ra trên đời mà không ai có thể giải thích.
Mợ cả là vậy, ngay cả lời nói cũng rất kiểu cách. Nhiều khi Tú nghĩ Liên hợp với công việc của đám văn nhân hơn là cúc cung phục vụ ai đó. Tú bỗng cảm thấy buồn cười, chính cô cho dù có đọc nhiều sách tân tiến do anh trai mang từ thành phố về, t.ư tưởng có đổi mới đến mấy thì cũng không thể thoát khỏi cái phố nhỏ này, sinh ra làm phận nữ đã là cả một sự thiệt thòi, hơn nữa phận làm con sao có thể dứt bỏ chữ "Hiếu" với cha mẹ đây?
Có điều, cô cũng phải cam chịu nhiều, nhất là khi lời của mấy mụ đàn bà ngả ngớn kia truyền vào tai mình, chung quy thì họ thường bàn tán xung quanh việc cô không nhuộm răng đen rồi cười phá lên lấy làm thú lắm. Tú không nhớ có bao nhiêu người con gái tầm tuổi mình đã treo cổ ngoài gốc hoè cổ thụ đầu phố vì những lời bàn tán đó, thực ra đôi khi người ta gây ra tội ác mà không biết. Cô tin mấy mụ đàn bà kia hoàn toàn không có tâm địa độc ác, chẳng qua là do thói quen ngồi lê đôi mách đã trở thành bản tính mà thôi.
Từ trên nhà truyền xuống tiếng ho khù khụ khiến dòng suy tưởng của Tú bị cắt đứt, xem ra cụ Hoàng đã tỉnh dậy. Khói trắng từ nồi cơm sôi bốc lên hoà theo tiếng lục bục. Tú rướn người với lấy đôi đũa cả, dùng một chiếc giẻ mở nắp nồi, nhanh tay đảo cơm. Những hạt gạo ngậm nước no tròn chìm trong lớp chất lỏng trắng đục trông thật ngon mắt. Tú lấy thêm một chiếc bát con, khom lưng bưng nồi cơm lên, gạn lấy chút nước cơm rồi đặt nồi trở lại bếp, cô để lửa riu riu.
Bỏ thêm chút mật vào bát nước cơm, Tú dùng một chiếc thìa gỗ khuấy đều cho quện, sau đó lại cời tro rơm ra cửa bếp. Gió nhè nhẹ phất qua, hỏi thăm cái sự hấp hối của đám tro hơi đỏ. Tú quấn rơm xung quanh nồi đất, để nó lên trên lớp tro nóng rồi khẽ thổi cho bắt lửa. Lửa cháy rừng rực, rơm cháy rất mau, cuối cùng phần dư của chúng chỉ còn lại một đống bột vụn nóng bỏng, Tú lấy cặp nặp vỗ nhẹ nhưng không làm cho lớp tro tàn rơi xuống mà cứ để ủ nồi cơm bên trong. Song cô cẩn thận bưng bát nước cơm lên nhà trên.
Bước chân qua ngưỡng cửa, Tú đã thấy cụ Hoàng ngồi thẳng trên giường tự khi nào, cô vội vàng tiến vào trong. Thầy cô chầm chậm ngoảnh đầu nhìn con gái, Tú ngồi xuống mép giường, ngay cạnh chỗ thầy, cầm thìa gỗ quấy lại bát nước sánh và có màu cánh gián do mật đường thôi ra. Cô nhẹ nhàng nói:
- Thầy dùng chút nước cơm cho lại sức.
Cụ Hoàng không nói gì, mệt mỏi khẽ gật. Tú múc một thìa nước cơm, thổi nhẹ cho nguội bớt rồi bón cho thầy, mỗi lần nước cơm rớt ra, cô không quên lấy tay áo lau đi. Chất lỏng sánh mịn vơi dần, ăn xong, cụ Hoàng khép hờ mắt chừng như muốn ngủ. Tú đặt chiếc bát rỗng sang một bên. Đúng lúc đó chợt cụ Hoàng cất giọng khàn khàn:
- Khi nãy ngoài kia có chuyện gì mà ồn ào thế?
Tú đưa tay lau mồ hôi cho thầy, run run đáp:
- Mợ cả Liên, con dâu cụ Kiến đi rồi thầy ạ.
- Đi rồi hả? - Trong lời của cụ Hoàng chừng như không có gì là ngạc nhiên lắm.
- Dạ.
Cụ Hoàng thở dài:
- Đi rồi cũng tốt, coi như là được giải thoát.
Tú lại "dạ" một tiếng, cô ngồi thừ ra, dòng suy nghĩ lại trôi về khoảng thời gian trước đây. Vào cái ngày mà mợ hai - vợ cậu Lộc ra phố. Khi đó Tú đang ngồi đan vài chiếc giỏ mây cho bà Mai hàng xóm để kiếm thêm tiền mua thuốc, còn mấy mụ đàn bà kia thì vẫn ngồi ở cái hiên đối diện cổng nhà cụ Kiến để mà cùng nhau thêu dệt nên những thiên tiểu thuyết cho riêng mình.
Vẫn mụ đàn bà gầy lùn đó lên tiếng hỏi mợ hai trước:
- Kìa mợ hai đi đâu đấy?
- Tôi ra chợ mua chút đồ. - Mợ hai đáp lại với giọng khinh khỉnh.
- Thế không để nàng dâu mới đi à? - Mụ béo liền hỏi lại.
Mợ hai hừ mũi, cái môi to bè trề ra:
- Cái thứ đó mà ra đường thì chỉ tổ làm xấu mặt nhà tôi.
Tú nghe tới đây bèn ngẩng đầu lên. Lại thấy ba mụ líu ríu, vẫy tay:
- Thế có chuyện gì thì mau kể cho chúng tôi nghe.
Thực không rõ là vì lòng ganh ghét đã tạc nên thói quen hay đó chỉ là những lời nói vô thưởng vô phạt mà mợ hai sẵn sàng vén cái váy đụp lên, bất nhã ngồi xuống manh chiếu rách để rồi khua chân múa tay vạch áo cho người xem lưng. Cô ta nói rất nhiều nhưng tựu chung xoay quanh việc chồng mình bị mợ cả Liên dụ dỗ.
Kỳ thực, trong phố ai chẳng biết cái thói trăng hoa, háo sắc của con trai thứ nhà cụ Kiến. Trước đây ngay cả một người hầu gái trong nhà cũng bị cậu ta làm nhục, sau đó cũng chính mợ hai bức nó lao đầu xuống giếng. Là mợ cả dụ dỗ cậu Lộc hay cậu ta có tình ý trước cái sắc đẹp mặn mà của mợ thì không thể nói rõ được.
Tú phẫn nộ đứng dậy, ôm theo đống đồ đan giỏ định trở vào nhà. Nhưng đột nhiên chất giọng chát chúa và rất đanh của mợ hai lọt vào tai cô:
- Hôm nọ có ông thầy thuốc tây đến nhà thăm thầy tôi, thấy nó khó chịu trong người bèn ngỏ ý muốn coi khám hộ. Thầy tôi đồng ý ngay. Nhưng khi khám xong rồi thì chúng tôi bàng hoàng cả người, nó mới theo anh rể tôi về nhà được một tháng vậy mà thân đã hoài thai ba tháng, thế có chết không cơ chứ!
Mợ hai đập hai bàn tay to dày vào nhau cơ hồ tức giận lắm. Mấy mụ bèn xúm lại:
- Thế rồi sao nữa?
Liếc những kẻ rỗi việc qua khoé mắt, mợ hai bĩu môi:
- Còn sao nữa, cụ nhà tôi giận lắm. Ông bèn gọi cả nhà ra, bắt nó quỳ giữa nhà để hỏi tội. Ấy thế mà anh rể tôi vẫn chạy ra bênh cho nó, đúng là ăn phải bùa mê thuốc lú mà!
- Đúng là đồ lăng loàn! - Mấy mụ lập tức xướng hoạ.
Tú nghe đến đây không kìm được, thiếu chút nữa ném đống đồ trên tay xuống. Cô hít sâu một hơi, dậm chân tiến vào nhà.
Bẵng đi một thời gian, bất đồ một ngày nọ, việc mợ cả Liên chửa hoang đã lan đi khắp chốn. Người ta bàn ra tán vào, ban ngày thì tới trước cửa nhà cụ Kiến mà chỉ trỏ, chửi bới, còn ban đêm thì đám thanh niên trong làng tới ném đá vào trong. Đã có lần cụ Kiến bị ném đá trúng đầu, may mắn thay không phải về báo danh với tổ tiên.
Một ngày nọ, Tú ra giếng làng lấy nước. Bất ngờ cô lại gặp được mợ cả, lúc này trông mợ hốc hác đi nhiều lắm, duy chỉ có nụ cười dịu dàng là vẫn nở trên môi. Tú đã hỏi Liên về cái thai, Liên ngồi trên bậc cấp, đưa tay xoa xoa cái bụng tròn nay đang mang thêm một sinh linh, chỉ cười:
- Thực hư ra sao chỉ cần chồng tôi biết là được rồi. Anh ấy không muốn tôi nói thì tôi sẽ không nói.
- Nhưng chị sẽ phải hàm oan đến bao giờ? - Tú cao giọng.
Liên quay sang, khẽ cười với vẻ cam chịu:
- Phụ nữ chúng ta khi sinh ra đã có ba bầu trời, khi còn nhỏ đó là cha, khi lớn lên thì đó là chồng, về già chúng ta sẽ phải cậy nhờ con cái.
- Cô không nên suy nghĩ như vậy. - Tú chau đôi lông mày nhỏ và đậm. - Chúng ta khi sinh ra đều bình đẳng.
Liên cúi đầu ngắm làn nước trong vắt tới mức có thể nhìn thấy cả những viên gạch nung xếp chéo của giếng làng, đoạn, ngẩng lên, trong giọng nói phảng phất sự chua chát:
- Đừng nói đến tôi vội, hãy nói tới cô đi. Cô có dám đột phá và đập vỡ không?
Tú giật mình nhìn Liên. Ở góc độ này trông mợ cả thật cứng rắn, cái cổ kiêu hãnh vươn cao gợi nên cảm giác về một bức phù điêu trung cổ trong cuốn sách "Mỹ thuật thời kỳ Phục Hưng" mà cô đã đọc trộm của anh trai trước đây. Đâu đó trong Tú đã nhìn thấy cái quá khứ bí ẩn của Liên, nhìn thấy sự đập phá bên trong của người phụ nữ này cũng như sự vùng vẫy muốn đạp lên trên cả một quan niệm kéo dài hàng nghìn năm nhưng không thể thực hiện.
- Những người như chúng ta trong xã hội này không phải là hiếm, chỉ là chúng ta không thể gặp nhau hoặc gặp nhau quá muộn trong khi cái dũng khí đã mất đi rồi. - Liên bất ngờ nói tiếp, đôi mắt đẹp mở to ánh lên cái nhìn sắc nhọn của một thời đã qua. - Dần dà chúng ta bỏ ra xa, chúng ta trở nên hèn nhát và tầm thường!
Tú hoảng hốt, bất ngờ, kinh ngạc và chợt nhận ra một chi tiết nhỏ: Liên chưa bao giờ vấn khăn mỏ quạ, mái tóc đen dày được tết gọn sau đó quấn thành một vòng trên đầu rồi cài chắc bằng một chiếc lược gỗ tám răng.
"Cô có dám đột phá và đập vỡ hay không?" - Câu hỏi này ong lên trong đầu Tú.
Đương lúc đó, mặt nước lặng như tờ đột nhiên bùng dậy, bọt nước bắn tung hoà vào sắc nắng lóng lánh như những chuỗi ngọc. Tú và Liên đồng loạt ngẩng lên thì thấy một con bé chừng mười lăm tuổi ăn mặc nhếch nhác đang vục gầu múc nước. Ánh mắt của Liên dịu lại, cô đã nhận ra con hầu nhà mình, bèn nói:
- Đã có mợ rồi, con còn ra đây làm gì?
Con hầu không trả lời vẫn vục gầu múc cho đầy hai xô nước rồi xỏ đòn gánh, khom người ghé vai vào giữa, đưa tay chuẩn bị gánh về. Tú tức giận đứng lên, chặn trước mặt con hầu, quát:
- Mày có nghe mợ cả nói gì không hả?
Con hầu ngước mắt nhìn Tú, nhổ một bãi nước bọt xuống đất, cười khinh bỉ:
- Dùng nước đó thì chửa hoang cả lũ à? Cái ngữ này thì chẳng chóng thì chầy cũng bị gọt đầu thả trôi sông thôi!
Nói rồi, nó ngoắt mông đi thẳng. Hai mắt Tú như phát hoả, cô không ngờ một con hầu lại có thể nói ra những lời như vậy. Liên phủi phủi áo, đứng dậy, vuốt lại sợi tóc mái, mỉm cười:
- Thôi, tôi về đây.
- Cô còn muốn về lại nơi đó sao? - Tú cao giọng hỏi.
- Tôi còn có thể đi đâu đây? - Liên dừng bước, hỏi.
Tú mím môi nói:
- Họ sẽ không tha cho cô và đứa trẻ.
- Tôi tin... - Liên thở dài, ngẩng đầu nhìn bầu trời xanh thẳm - Tôi tin chồng tôi, con người ta sống với nhau không chỉ vì cái tình mà còn vì cái nghĩa.
- Cô phải phá vỡ... - Tú bước thêm một bước.
Liên chỉ ngoảnh đầu lại, nở một nụ cười rất nhẹ, sắc diện của cô bỗng nhiên ửng hồng phác hoạ một hình ảnh mong manh diễm lệ, chừng như sắp tan biến giữa thế gian vô tận:
- Cô có dám không?
Đó là lần cuối cùng Tú nhìn thấy Liên - Khi còn sống.
Lúc này bên tai Tú bỗng vang lên tiếng thở dài thườn thượt, cô giật mình như bước ra từ cơn mê. Cụ Hoàng nhìn con gái, hỏi:
- Sao con không ra gặp mợ cả lần cuối?
Tú hít sâu một hơi, đáp:
- Con sợ khi gặp cô ấy rồi gặp cả mấy người nhà đó thì không biết sẽ có chuyện gì xảy ra. Thư thư mấy ngày cho mồ mả yên rồi, con sẽ ra với cô ấy một lát.
Cụ Hoàng lại ôm ngực ho một tràng dài, Tú vội vuốt ngực, đỡ lấy gáy ông:
- Thầy mau nằm xuống nghỉ ngơi, con sẽ dọn cơm lên ngay.
Cụ Hoàng khẽ "Hừm" một tiếng, từ từ nằm xuống, ông nhìn cô con gái đã qua cái tuổi cập kê từ lâu, ôn tồn:
- Nhịn nhục một chút con ạ, đợi thầy đi rồi mày hãy theo anh mày lên thành phố, thoát khỏi cái chốn này đi.
Tú nhíu mày:
- Thầy đừng nói gở, con còn sống với thầy cả đời mà.
Ông cụ thở dài đánh thượt:
- Một xác hai mạng, bao giờ chúng ta mới có thể thay đổi?
Tú im lặng, hướng mắt nhìn ra ngoài. Những tưởng người con gái đó sẽ khác, sẽ chịu tìm tới một lối thoát khác, ai ngờ cô ấy vẫn không dám...
Những tia nắng bắt đầu nhảy nhót, chim ríu rít hót ca, đất bùn khô dần. Bất ngờ mợ cả Liên bước vào nhà Tú với nụ cười dịu dàng: "Cô có dám đột phá và phá vỡ hay không?"