TÌM HIỂU VỀ XI TÈ SỚM Ở TRẺ BÉcùng Chăm con chuẩn Mỹ
️ Một kĩ thuật đã được thực hành hàng trăm năm ở nước ta, ghi nhận hiếm hoi trong y văn thế giới và có nhiều quan điểm trái chiều!Độc giả yêu cầu câu trả lời từ Chăm con chuẩn Mỹ, chúng tôi đã đi tìm cho các bạn đây, đọc tiếp nhé!
1. XI TÈ - THỰC RA LÀ GÌ?Khi các độc giả hỏi ban biên tập, các bác sĩ của chúng tôi sẽ trả lời dựa trên các cơ sở y học hiện đại. Nếu không chắc, chúng tôi sẽ tìm kiếm dựa trên y văn thế giới. Xi tè là một chuyện khó, phải mất đến 20 phút chúng tôi mới có thể tìm thấy từ khóa chính xác.
Xi tè - thật kì lạ, chỉ phổ biến ở một vài nước Á - Phi. Từ Ấn Độ cho đến Peru, tiếng "sss sss" đã trở thành một ngôn ngữ toàn cầu của các bà mẹ xi tè cho con. Ở nơi khác, đó lại là "pssss", "shhhh", "shiii shiii" (Nhật Bản). Ở Trung Quốc, bố mẹ có khi còn huýt sáo nhè nhẹ để xi tè cho con. Khi xã hội hiện đại hơn, nhiều ông bố bà mẹ không xi tè bằng mồm nữa, mà xả vòi nước khi con tè để xi tỉu.
Manh mối của chúng ta đã lộ diện. Thì ra, tất cả các âm thanh đó, y học gọi là "sound of running water" (SRW, tiếng nước chảy). Y văn ghi nhận: tiếng nước chảy (shh shhh) là phương pháp hiệu quả trong tập vệ sinh ở trẻ nhỏ. Tiếng nước chảy này còn hiệu quả với cả người lớn và bệnh nhân rối loạn tiểu.
Như vậy: Xi tè xì xì xì = tập vệ sinh từ rất sớm
2. CƠ CHẾ CỦA XI TÈ – KHÔNG XI THÌ TRẺ CÓ NHỊN tỉu KHÔNG?Để hiểu cơ chế của xi tè, ta cần hiểu cơ chế tiểu của trẻ.
Ngay sau sinh, bàng quang (bọng tỉu) đầy nước tiểu là tự động xả do chưa phối hợp được cơ thắt. Sau đó, trong mấy tháng đầu – cho đến khi 1 tuổi, trẻ sẽ dần dần tập kiểm soát cơ thắt này để ổn định dòng tiểu. Não bộ đã dần điều khiển trong giai đoạn này, bằng chứng là trẻ đang ngủ yên, sẽ tỉnh giấc khóc e e rồi tỉu. Như vậy, tè ở sơ sinh không hẳn là vô thức. Đến 2 tuổi, bàng quang và các cơ thắt kiểm soát sẽ hoạt động ăn ý.
️ Thể tích bàng quang tăng dần theo tuổi, trẻ sẽ tập tiểu sáng khoảng 3,5 tuổi và kiểm soát tiểu đêm khi được 4 tuổi. Quá trình này gần như không bị tác động bởi các yếu tố khác. Đây là quá trình tự nhiên. Như vậy, quá trình phát triển và điều hòa của bàng quang là tự nhiên và tự động. Điều này giải thích cho câu hỏi: Xi tè rồi không xi nữa trẻ có nhịn tè mà giãn bàng quang hại thận không? KHÔNG. Trẻ sẽ không thể nhịn tè đến mức đó được. Đến người lớn còn không thể. Chưa ai khoẻ mạnh lành lặn mà nhịn tỉu đến vỡ bàng quang hay suy thận được cả.
Xi tè = tập vệ sinh sớm, tức là bổ sung vào chu trình phản xạ tự nhiên đó một phản xạ có điều kiện (nghe thấy tiếng xi) để trẻ tập kiểm soát cơ điều hòa thắt mở bàng quang (từ sớm, cỡ 3 tháng, đã dần dần hình thành). Na ná như khi nghe “quả mận chua” là ta sẽ tiết nước bọt. Hay khi ta vỗ tay, cá sẽ nổi lên chờ cho ăn. Ví dụ nôm na như vậy. Còn vì sao là tiếng shh shh chứ không phải tiếng khác thì khoa học chưa giải thích được. ️ 3. XU HƯỚNG TẬP VỆ SINH MUỘN Ở CÁC NƯỚC PHÁT TRIỂNKhác với các nước châu Á, các nước phương Tây thường tập vệ sinh cho trẻ tầm 18 – 24 tháng – 3 tuổi. Lúc này điều hòa kiểm soát bàng quang đã gần hoàn thiện. Mẹ sẽ dẫn con vào toilet, hoặc đưa cái bô ra và nói, đây, tỉu đi.
Một điểm thú vị khác, bố mẹ càng có thu nhập cao, càng để con tập vệ sinh muộn. Điều này được giải thích là các gia đình có thu nhập hạn chế thường muốn tập vệ sinh sớm để giảm số lượng bỉm tiêu tốn.
4. VIỆT NAM LÀ NƯỚC XI TÈ SỚM NHẤT THẾ GIỚIDựa vào các truyền thống dân gian, ở Việt Nam, nhiều gia đình xi tè cho con từ lúc …mới đẻ. Lúc này thì có đứa tè, có đứa không. Dĩ nhiên.
Còn đa số gia đình Việt đều xi tè từ 3 tháng, muộn lắm cũng là 6 tháng. Lí do là ở Việt Nam, ở nhiều vùng, trẻ không dùng bỉm nhiều, quấn tã hoặc để tơ hơ, vì thế, để không tỉu đêm, ông bà bố mẹ thường xi tỉu chủ động. Và hiệu quả là có thật. Như vậy, người Việt được xi tè sớm nhất thế giới.
5. LỢI CỦA XI TÈ SỚM
Như đã nói ở phần cơ chế, thì dù có xi tè hay không xi tè:- Quá trình hoàn thiện bàng quang về giải phẫu và phản xạ diễn biến tự nhiên, các yếu tố khác gần như không thể tác động đến quá trình này.
- Trẻ sau khi đã quen xi tè – phản xạ có điều kiện, nếu không xi tè, chắc chắn vẫn tỉu được bình thường.
Đi tiểu tốt hay không, kiểm soát tốt hay không đánh giá dựa bằng tiểu có gián đoạn hay không (vẫn gặp ở trẻ bé) và lượng tiểu tồn dư trong bàng quang sau tiểu. Ở trẻ tập vệ sinh muộn, hiện tượng tiểu gián đoạn kéo dài hơn và lượng tồn dư sau tiểu nhiều hơn. Cách đây 10 năm, Duong TH và các chuyên gia Thụy Điển có nghiên cứu về lợi – hại của xi tè sớm trên trẻ tại Bệnh viện Nhi Tầng lớp trung tâm, Hà Nội. Các bà mẹ Việt trong nghiên cứu đều xi tè cho con từ sớm (3-6-9-12 tháng).Kết quả của nghiên cứu trên chỉ ra:
- Gần 100% trẻ không còn phải dùng bỉm khi 9 – 12 tháng.
- Tiểu gián đoạn kết thúc sớm hơn hẳn trẻ tập vệ sinh muộn.
- Tồn đọng nước tiểu ít hơn (0,5 mL so với 7 mL).
- Phối hợp điều hòa của các cơ thắt bàng quang đạt ở 9 tháng tuổi, đạt khả năng phối hợp sớm hơn các trẻ tập vệ sinh muộn.
- Tập vệ sinh sớm có lợi cho trẻ bị nhiễm trùng tiết niệu hoặc bệnh lý thận.
7. HẠI CỦA XI TÈ SỚMQuan điểm nói về cái hại của xi tè sớm: như nhịn tiểu, táo bón, rối loạn phát triển nhận thức và hành vi – hóa ra là kết quả của những nghiên cứu CŨ (từ 60 năm trước) và khi y học hiện đại kiểm chứng thì KHÔNG còn đúng nữa.
Tập vệ sinh sớm chỉ có hại khi phụ huynh áp dụng sai cách, thô bạo hoặc tập khi con chưa sẵn sàng. Xi tè, như đã nói, khá nhẹ nhàng và chỉ là một yếu tố xây dựng phản xạ có điều kiện. Chỉ có một điểm trừ duy nhất: tập sớm khi còn non sẽ tập lâu hơn (dĩ nhiên).
Trong khi đó, tập vệ sinh MUỘN đã được ghi nhận có các điểm trừ sau:
- Dễ có các vấn đề về bàng quang hơn
- Tỉ lệ tỉu dầm nhiều hơn
️ TÓM LẠI ️1. Xi tè = tập vệ sinh sớm
2. Xi tè = xây dựng phản xạ có điều kiện với âm thanh shhh shhh, hỗ trợ cho quá trình điều khiển bàng quang – cơ thắt vốn cũng đang hình thành ở trẻ.
3. Xi tè sớm = kiểm soát điều hòa tiểu sớm = có lợi ở nhiều mặt: hoàn thiện phản xạ sớm, bảo vệ chủ động bàng quang, giảm nguy cơ nhiễm khuẩn niệu, tiết kiệm chi phí bỉm, giảm stress cho mẹ.
4. Xi tè sớm không gây nhịn tiểu đến mức có hại có bàng quang – thận (chỉ nhịn tiểu kéo dài mới hại, vốn thường có ở người lớn).
5. Xi tè không ảnh hưởng đến não bộ và phát triển hành vi, cảm xúc về sau.
Vậy nên, đừng quá lo lắng khi các bà đem con ra xi tè từ quá sớm nha! Vì đây là chủ đề hiếm, các bạn đọc có thông tin hay quan điểm gì có thể chia sẻ và thảo luận thoải mái!
️ BS. Đỗ Tiến SơnChăm con chuẩn Mỹ
️ Tham khảo từ nhiều nguồn, mã DOI: journal.pone.0126798; s00431-015-2578-5; 10.1097/01.ju.0000161216.45653.e3; 10.1016/j.jpeds.2006.03.004;
10.1016/j.jpurol.2009.11.002; 10.1002/nau.20982