Ưa Khẩu Nghiệp Nhất 4rum
Phàm Nhân
Mùng 3 tháng Ba là ngày gì?
Tập tục nước ta, mùng 3 tháng Ba âm lịch làm tết Hàn Thực, không rõ khởi tự bao giờ. Tục làm bánh trôi ngày 3 tháng Ba được ghi chép trong Vân Đài Loại Ngữ (Lê Trung Hưng): 本國俗最重浮水餅，每三月三日必設。北人亦有之呼為水團. (tục nước ta rất trọng bánh trôi, cứ đến ngày 3 tháng Ba là làm. Người Bắc (người Hán) còn gọi là "thủy đoàn").
Tết Hàn Thực, đại đa số coi là ngày kỉ niệm Giới Tử Thôi, tích đó chắc cũng đa quen thuộc với người dân nước ta. Nhưng chuyện Giới Tử Thôi là chuyện khó kiểm chứng bằng sử liệu (không ghi chép trong Tả Truyện và Sử Ký - việc này có thời gian sẽ nói kĩ sau), nên có thuyết cho rằng tết Hàn Thực là tập tục cuối xuân thay lửa mới mà thành.
Tết Hàn Thực vốn cũng không rơi vào ngày 3 tháng Ba, mà vào ngày thứ 105 sau Đông Chí, loanh quanh gần ngày Thanh Minh (tức là phải sang tháng 4 dương lịch). Một số nơi ở Trung Quốc vẫn còn tập tục không đốt lửa (nhưng chỉ 1 bữa thôi).
Còn ngày 3 tháng Ba, là một ngày khác. Xưa có lễ Thượng Tị上巳, rơi vào ngày Tị đầu tiên của tháng Ba âm. Mỗi tháng có một ngày "trừ"除, tháng Ba ngày "trừ" rơi vào ngày Tị. "Trừ", hay "trừ hễ"除禊 ("hễ" thông với "khiết"潔) là dọn dẹp. Đến khoảng Ngụy Tấn, cố định vào ngày mùng 3 tháng Ba, tổ chức các hình thức lễ hội khác nữa, nổi tiếng nhất là văn nhân tổ chức "lưu thương khúc thủy"流觞曲水, chọn nơi nước chảy quanh co, thả chén rượu trôi theo nước, đến ai thì người đó uống. Văn nhân còn thêm trò vui làm thơ, chén rượu dừng lại ở ai thì người đó làm bài thơ. Tập tục này được Vương Hi Chi nhắc tới trong Lan Đình Tập Tự.
Điều lí thú là, nước ta và Trung Quốc cũng có gộp tết Hàn Thực và lễ Thanh Minh vào làm một, nhưng nước ta dồn lên ngày 3 tháng Ba (có lẽ lẫn cả với ngày Thượng Tị, nếu có, nhưng chưa rõ có ghi chép nào về ngày Tu Hễ hay Thượng Tị tại nước ta hay không), còn Trung Quốc dồn về ngày Thanh Minh. Việc này ghi chép trong Tiểu Học Bản Quốc Phong Tục Sách小學本國風俗冊 đời Nguyễn.
Nguồn: Mặc Sinh
Tập tục nước ta, mùng 3 tháng Ba âm lịch làm tết Hàn Thực, không rõ khởi tự bao giờ. Tục làm bánh trôi ngày 3 tháng Ba được ghi chép trong Vân Đài Loại Ngữ (Lê Trung Hưng): 本國俗最重浮水餅，每三月三日必設。北人亦有之呼為水團. (tục nước ta rất trọng bánh trôi, cứ đến ngày 3 tháng Ba là làm. Người Bắc (người Hán) còn gọi là "thủy đoàn").
Tết Hàn Thực, đại đa số coi là ngày kỉ niệm Giới Tử Thôi, tích đó chắc cũng đa quen thuộc với người dân nước ta. Nhưng chuyện Giới Tử Thôi là chuyện khó kiểm chứng bằng sử liệu (không ghi chép trong Tả Truyện và Sử Ký - việc này có thời gian sẽ nói kĩ sau), nên có thuyết cho rằng tết Hàn Thực là tập tục cuối xuân thay lửa mới mà thành.
Tết Hàn Thực vốn cũng không rơi vào ngày 3 tháng Ba, mà vào ngày thứ 105 sau Đông Chí, loanh quanh gần ngày Thanh Minh (tức là phải sang tháng 4 dương lịch). Một số nơi ở Trung Quốc vẫn còn tập tục không đốt lửa (nhưng chỉ 1 bữa thôi).
Còn ngày 3 tháng Ba, là một ngày khác. Xưa có lễ Thượng Tị上巳, rơi vào ngày Tị đầu tiên của tháng Ba âm. Mỗi tháng có một ngày "trừ"除, tháng Ba ngày "trừ" rơi vào ngày Tị. "Trừ", hay "trừ hễ"除禊 ("hễ" thông với "khiết"潔) là dọn dẹp. Đến khoảng Ngụy Tấn, cố định vào ngày mùng 3 tháng Ba, tổ chức các hình thức lễ hội khác nữa, nổi tiếng nhất là văn nhân tổ chức "lưu thương khúc thủy"流觞曲水, chọn nơi nước chảy quanh co, thả chén rượu trôi theo nước, đến ai thì người đó uống. Văn nhân còn thêm trò vui làm thơ, chén rượu dừng lại ở ai thì người đó làm bài thơ. Tập tục này được Vương Hi Chi nhắc tới trong Lan Đình Tập Tự.
Điều lí thú là, nước ta và Trung Quốc cũng có gộp tết Hàn Thực và lễ Thanh Minh vào làm một, nhưng nước ta dồn lên ngày 3 tháng Ba (có lẽ lẫn cả với ngày Thượng Tị, nếu có, nhưng chưa rõ có ghi chép nào về ngày Tu Hễ hay Thượng Tị tại nước ta hay không), còn Trung Quốc dồn về ngày Thanh Minh. Việc này ghi chép trong Tiểu Học Bản Quốc Phong Tục Sách小學本國風俗冊 đời Nguyễn.
Nguồn: Mặc Sinh